عبدالباری عطوان در مقاله ای به بررسی افق سیاست های آینده پادشاه جدید عربستان پرداخت و از احتمال فروپاشی ائتلاف امارات و مصر و عربستان و مراحل نهایی فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس خبر داد.
پادشاهی ملک سلمان و احتمال جدایی امارات و مصر از عربستان
تاریخ انتشارشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۱۱
ملک سلمان بن عبدالعزیز در اولین نشست شورای وزیران بعد از پادشاهی که روز دوشنبه برگزار شد، گفت: کشورش کاملاً مسئولیت های بزرگش را درک می کند و در گام برداشتن در راستای این مسئولیت ها که عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود پادشاه و مؤسس عربستان آن را تعیین کرده و پادشاهان گذشته از فرزندان وی در آن مسیر حرکت کرده اند، کوتاهی نخواهد کرد. عادل الطریفی وزیر جدید اطلاع رسانی به نقل از پادشاه عربستان گفت: رویکردها و سیاست های عربستان در عرصه های عربی و اسلامی و بین المللی روشی مستمر و بدیهی است، ما به ادامه اقدامات جدی و همیشگی در راستای خدمت به اسلام و تحقق خیر و خوبی برای ملت عربی و حمایت از آرمان های عربی و اسلامی و سهیم بودن در تقویت امنیت و ثبات بین المللی و توسعه جهانی اقتصاد مصمم هستیم.
این سخن بسیار زیبا و در عین حال بسیار عمومی است و حتی پس از اینکه چندین بار مطالعه شود نمی تواند هیچ شاخصی از شاخص های سیاست خارجی یا داخلی دوره جدید عربستان را نشان دهد، حمایت از آرمان های عربی اسلامی جمله ای بسیار پراکنده است، عربستان در دوره جدید از کدام یک از آرمان ها حمایت خواهد کرد؟ از میان مسائل سوریه و عراق و فلسطین و لیبی و مصر کدام یک مشمول این سخن خواهد بود و این حمایت چگونه خواهد بود و شامل کدام محور از این مسائل می شود.
به عبارت دیگر در سوریه آیا از مخالفان با پول و سلاح حمایت می شود، درست مانند اقدامی که عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سابق در پیش گرفته بود و سیاست عربستان در براندازی دولت سوریه ادامه خواهد داشت، یا این که سیاست تغییر خواهد کرد و اولویت های عربستان و اوضاع مبارزه با "دولت اسلامی" در دستور کار این کشور قرار خواهد گرفت؟
آیا مقاومت اسلامی در اراضی فلسطین اشغالی مورد حمایت قرار می گیرد یا اینکه قطع مناسبات با جنبش حماس و تقویت مناسبات با تشکیلات خودگردان فلسطین که هیچ محبوبیت مردمی ندارد، ادامه پیدا خواهد کرد؟ (این در حالی است که ملک سلمان از 4 دهه پیش تاکنون ریاست کمیته عربستان برای حمایت از ملت فلسطین را در اختیار دارد و به اعتقاد من همچنان در این منصب حضور دارد.)
در مورد مصر باید گفت آیا پادشاه جدید حمایت مطلق و بی قید و شرط از دولت عبدالفتاح السیسی را ادامه داده و جنگ بر ضد گروه اخوان المسلمین را در تمامی کشورها دنبال خواهد کرد، یا اینکه به ترمیم پل های ارتباطی با این جماعت خواهد پرداخت؟
در مورد ایران شیعی و ترکیه سنی باید دید دوره جدید سعودی شاهد هم گرایی با کدام یک از این 2 قدرت برتر منطقه خواهد بود؟ و اینکه این هم گرایی بر اساس کدام معیارها شکل خواهد گرفت؟ سوال های زیادی در این زمینه مطرح است که به پاسخ های فوری نیاز دارد. این نیاز به همان اندازه فوری است که شکل گیری مجدد ساختار قدرت در داخل عربستان فوری بود.
وقتی که می گوییم نگاه ها به ریاض معطوف است، این تمرکز قابل توجیه است ، چرا که پایتخت عربستان اهمیت و شرایط خاص و نقش تأثیر گذاری در سیاست های منطقه ای و بین المللی دارد و عجیب نیست که هر اقدام یا هر اشاره و اظهار نظری از سوی مقامات این کشور مورد تحلیل و پیش بینی سیاست مداران قرار بگیرد.
به عنوان مثال بسیاری از تحلیلگران در مورد غیبت محمد بن راشد حاکم دبی و محمد بن زاید ولیعهد امارات در تشییع جنازه ملک عبدالله مطلب نوشتند، آن ها همچنین در مورد غیبت عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر نیز گمانه زنی کرده و برخی تا جایی رسیدند که اعلام کردند ائتلاف عربستان و امارات و مصر که در دوره پادشاهی ملک عبدالله به اوج خود رسیده بود، - اگر نگوییم کاملا از بین رفته - باید گفت در حال فروپاشی است. رسانه های قطری یا رسانه های وابسته به این کشور نقش مهمی در ترویج این سخن و نتیجه گیری های مربوط به آن داشتند و اعلام کردند ضعف و فروپاشی این ائتلاف نقشه داخلی و خارجی شورای همکاری های خلیج فارس را تغییر می دهد.
نکته مهم دیگری که مورد توجه رسانه ها قرار گرفت ، تسلیت گفتن شیخ راشد الغنوشی رهبر جنبش النهضة تونس نزدیک به جماعت اخوان المسلمین - اگر نگوییم وابسته به آن- به پادشاه جدید عربستان بود، برخی اعتقاد دارند که این اقدام به معنی تغییر در سیاست های عربستان در قبال اخوان المسلمین است که تا حد قطع کامل روابط پیش رفته است.
برخی دیگر حتی فراتر رفته و از مناسبات قوی ملک سلمان با مؤسسات دینی رسمی و جدایی وی از لیبرال های عربستان سعودی و عربی حکایت کرده و گفتند که وی به دنبال پایان دادن به سیاست های پادشاه گذشته عربستان در انزوای جریان اسلام گرا و همگرایی با لیبرال ها خواهد بود. این تفسیر ممکن است درست باشد، به ویژه اینکه متوجه می شویم که شیخ راشد الغنوشی از مقامات عربستان اجازه حضور در این کشور را خواسته تا به صورت مستقیم مرگ پادشاه سابق را تسلیت گفته و به پادشاه جدید تبریک بگوید تا به این ترتیب صفحه ای جدید در مناسبات دو کشور ایجاد کند، جالب این جاست که این در خواست با استقبال و اجازه عربستان سعودی همراه شده است. این در حالی است که پیشتر الغنوشی دوبار با لباس های احرام از فرودگاه جده اخراج شده است، چرا که سعودی ها اولاً نسبت به رویکردهای اخوانی وی خشمگین بودند و ثانیاً در پاسخ به دیدار وی با شیخ سعود الهاشمی این اقدام را انجام دادند. همچنین نباید فراموش کرد که شیخ الغنوشی و جنبش النهضة به رهبری وی و دولتی که در ابتدای انقلاب تونس روی کار آمده بود، به شدت با حضور زین العابدین بن علی رئیس جمهور دیکتاتور اسبق تونس در خاک عربستان سعودی مخالف بود و از ریاض خواست تا وی را تحویل دهد.
عواملی که مقامات امارات را بر آن داشت تا شخصاً در تسلیت گفتن به علت مرگ پادشاه عربستان در این کشور حاضر نشده و به اعزام شیوخ با نفوذ و ثروت کمتر از امارات بسنده کنند، مشخص نیست. اماراتی ها در این زمینه سکوت کرده اند. در مقابل کسانی که به دیدگاه "بحران" در روابط این دو کشور اعتقاد دارند در تحلیل های خود از فروپاشی ائتلاف به مطالب یک سایت اماراتی ارجاع می دهند که یک خبرنگار کهنه کار این کشور که در دیوان نخست وزیری امارات نیز شاغل است، در نقد تعیین محمد بن نایف به عنوان جانشین ولیعهد عربستان نوشته است.
وی به صورت تلویحی به این نکته اشاره کرده که مناسبات بین محمد بن زاید با بن نایف متشنج است و بن زاید ارتباطات قوی با بندر بن سلطان و متعب بن عبدالله فرزند شاه سابق عربستان و همچنین خالد التویجری رئیس دفتر پادشاه سابق دارد که در اولین دستور پادشاه جدید از کلیه سمت های خود عزل شد.
اگر فرض کنیم که این پیش بینی ها درست باشد، یا مطالب درستی در آن باشد که احتمالاً چنین است و شیوخ خلیج فارس به عنوان پادشاهان سکوت، آن را مخفی نگه داشته اند، سؤال جدی که مطرح می شود در مورد میزان صحت فرضیه بحرانی شدن یا سرد شدن مناسبات بین عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و پادشاه جدید عربستان است.
تاکنون هیچ موضع یا شاخصی از سوی مصر و مقامات این کشور که نشان دهنده چالش در مناسبات دو جانبه باشد مطرح نشده است، غیر از غیبت عبدالفتاح السیسی در مراسم خاکسپاری پادشاه فقید که گفته شد به علت برف سنگین موجود در سوئیس هواپیمای وی نتوانست مستقیماً از محل اجلاس اقتصادی داووس به ریاض پرواز کند.
عربستان سعودی بیش از 15 میلیارد دلار برای حمایت از دولت جدید مصر هزینه کرده و تمام سیاست های استراتژیک خود را براساس ارتباط با این کشور قرار داده است، از جمله این سیاست ها تعلیق مناسبات با ترکیه و فشار به قطر برای مهار شبکه الجزیره و اخراج رهبران اخوان المسلمین حاضر در دوحه و تشدید تشنج با ایران و عراق و سوریه بوده است، حال باید دید پادشاه جدید عربستان تغییراتی ریشه ای در این مناسبات استراتژیک ایجاد می کند یا نه؟
پاسخ قاطع به این سوال و دیگر سؤالات مشکل است، هنوز برگه های بازی ملک سلمان رو نشده و نمی توان هیچ یک از آن ها را شناسایی کرد، همین موضوع باب گمانه زنی های مختلف از سوی جریان های متعدد را باز گذاشته است.
نکته قابل تأکیدی که زمینه گسترده ای برای احتمال تغییر وجود دارد، اینکه معمولاً پادشاهان عربستان سعودی وقتی به قدرت می رسند سیاست ها و عناصر حاکم بر این کشور را تغییر می دهند و ملک سلمان بن عبدالعزیز نیز از این روند مستثنی نخواهد بود.
تنها نکته واضح و ملموسی که وجود دارد، این است که ما در آستانه جنگ تبلیغاتی گسترده ای قرار داریم که امپراتوری های بزرگ رسانه ای خلیج فارس که میلیاردها دلار سرمایه و کادر بسیار حرفه ای و امکانات بالا در اختیار دارند، وارد آن خواهند شد. ما تنها باید منتظر بمانیم. این درگیری تنها پیامدهای خود را برای سیاست های جدید عربستان سعودی نشان نمی دهد بلکه بیشتر دولت های عضو شورای همکاری خلیج فارس را در بر خواهد گرفت. به نظر می رسد مرحله رکود و مخفی کردن اختلافات بین این کشورها با مرگ ملک عبدالله بن عبدالعزیز که بزرگ خاندان و شیخ قبیله خلیج فارس شناخته می شد و همه برای او احترام خاصی قایل بودند و با وجود برخی اختلافات، نقش پدری او را قبول داشتند، رو به اتمام است.
منبع: تسنیم
کد مطلب : ۴۸۸۵
