بر اساس بررسی‌های باستان‌شناسی، ژئوفیزیک، عکسبرداری هوایی و مستندنگاری دقیق سازه‌های معماری بخش مرکزی شهر گور فیروزآباد سرانجام بزرگ‌ترین مجموعه مذهبی ایران باستان شناسایی شد.
میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی:
کشف بزرگ‌ترین مجموعه مذهبی دوره ساسانی
کاوش شهر پدری ساسانی
تاریخ انتشارچهارشنبه ۲۲ دی ۱۴۰۰ ساعت ۱۹:۳۱
این باستان‌شناس افزود: بقایای چهار جرز سنگی معروف به تخت‌نشین به ابعاد ۲۶ در ۲۶ متر با ارتفاع حداقل ۸ متر و یک برج منار مانند به ارتفاع ۳۰ متر سالهاست که در بخش مرکزی شهر گور نمایان و بلوک‌های سنگی ویرانه‌های این آتشکده مهم در سطح محوطه به صورت پراکنده به‌جای مانده است.
وی با بیان اینکه درک روابط معماری این سازه‌های معماری پراکنده نیازمند شناسایی و مستندنگاری دقیق بود تا بتوان به تحلیلی جامع از ارتباط فضائی و مکانی سازه‌ها دست یافت تصریح کرد: خوشبختانه این کار با استفاده از روش مستندنگاری پهباد با برد کوتاه و طراحی سازه‌ها انجام شد و نقشه‌های مختلف تهیه شد.
عسگری چاوردی اظهار کرد: با مطالعه سبک‌شناسی سازه‌های معماری نمایان و درک روابط بین سازه‌ها در تطبیق با پلان فضاهای اصلی و الحاقات وابسته به آن و مقایسه با پلان بناهای مکشوفه مذهبی دوره ساسانی کارکرد سازه‌های معماری در بخش‌های الحاقی و مرتبط با دو بنای تخت‌نشین و منار مرکزی شهر گور روشن شد.
وی بر اساس پلان حاصل از مستندنگاری سازه‌های معماری بخش مرکزی شهر گفت: بنای تخت‌نشین و مجموعه ساختمان‌های پیرامونی آن روی یک صفه به ابعاد ۶۵ در ۸۰ متر در یک مجموعه بزرگ ساختمانی قرار داشته و عملکرد تمام واحدهای ساختمانی در این مجموعه به هم مرتبط بوده که این موضوع نشان دهنده کارکرد واحد مذهبی در مجموعه معماری بخش مرکزی شهر گور است.
این باستان‌شناس افزود: سازه‌های معماری مکشوفه در یک مجموعه وابسته و مرتبط با هم به عنوان آتشگاه، آدرویان، ایزیشگاه، اتاق هووما، تالارهای نیایش و نمازگاه، محل برگزاری جشن‌ها و گاه‌نبارها، چهارتاقی محل نیایش، محل تکریم آب و اجرای مناسک آئین‌های زرتشتی مکان یابی، شناسائی و تحلیل شده است.
به گفته مدیر میراث‌جهانی منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس در فیروزآباد، این مجموعه بزرگ مذهبی در سده سوم میلادی بنیان‌گذاری شد اما به نظر می‌رسد با عنوان شهر پدری ساسانی تا پایان دوره ساسانی مورد تکریم و قداست مذهبی قرار گرفت به گونه‌ای که احتمالا با دفن پادشاهان ساسانی در این شهر همواره طی دوره ساسانی بر حرمت آن افزوده شد و در سده‌های اسلامی به شهر مزارات (شهر گور) معروف شد.
وی با بیان اینکه این شهر به احتمال محل دفن بسیاری از پادشاهان ساسانی در کنار مجموعه بزرگ مذهبی واقع در بخش مرکزی شهر گور بوده و به همین دلیل هم باروهای بزرگ شهر و تشریفات مذهبی شهر تا پایان دوره ساسانی برقرار بوده است، تصریح‌کرد: در حقیقت، سیستم‌های دفاعی و باروی بزرگ این شهر در قلب بخش مرکزی فارس نشان می‌دهد در ابتدا شهر دوره ساسانی با کارکرد نظامی به صورت بارویی با پلان دایره بنا شد اما این باروها در تمام دوره ثبیت و تامین امنیت بخش مرکزی ایران، فارس، همواره معمور بوده است زیرا بزرگ‌ترین مجموعه مذهبی و به احتمال آرامگاه بسیاری از پادشاهان ساسانی در موطن پدری آن‌ها در شهر گور قرار داشت.
وی خاطرنشان کرد: در طی محدود کاوش‌های باستان‌شناسی طی سال‌های گذشته چندین تابوت سفالی در این بخش شناسایی شد که نشان می‌دهد کارکرد این تابوت‌های سفالی در اتاق‌هایی منقوش با کف موزائیک می‌تواند به شاهزادگان ساسانی تعلق داشته باشد.
عسگری چاوردی گفت: تاکنون شهر گور را به عنوان شهری می‌شناختند که سازه‌های معماری دایره مرکزی آن بخش حکومتی و اداری شهر بوده در حالی این شناخت به صورت فرضیه باقی ماند که مطالعات دیتریش هوف نشان داده بود کاخ اردشیر بابکان با زیر ساخت ۵۰۰۰ مترمربع واحدی سیاسی اداری و به عنوان کاخ دارای کارکرد سیاسی و هم اداری بوده است.
وی افزود: به این ترتیب از ۶ ایوان بزرگ کاخ اردشیر برای پذیرایی و برگزاری جلسات سیاسی، اجتماعی و از سه تالار بزرگ مربع شکل گنبدار در پشت ایوان مرکزی بنا برای امور روزانه اداری مملکت و ملاقات‌های رسمی پادشاه استفاده می‌شد.
مدیر میراث‌جهانی منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس در فیروزآباد در پایان گفت: برنامه سامان‌دهی و کاوش این مجموعه بزرگ مذهبی کشور با همکاری اداره‌کل پایگاه‌های میراث‌جهانی معاونت میراث‌فرهنگی کشور، اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، دفتر مطالعات میراث‌فرهنگی موسسه ایزمئو ایتالیا در دانشگاه شیراز و دانشگاه بولونیا ایتالیا با اخذ مجوز از پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ به صورت رسمی طی یک برنامه ۵ساله آغاز خواهد شد.
چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس، هشت سایت باستانی است که در سه منطقه باستانی، فیروزآباد، بیشاپور، سروستان در جنوب غربی استان فارس واقع شده‌اند. این سازه‌ها، کاخ‌ها و شهرها شامل قلعه‌دختر، سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان، سنگ‌نگاره پیروزی اردشیر بر اردوان، اردشیر خوره (شهر گور)، کاخ اردشیر بابکان، شهر بیشابور، پیکره شاپور یکم (غار شاپور) و کاخ ساسانی سروستان، به اوائل و اواخر دوره شاهنشاهی ساسانی، که از ۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد، در سراسر این منطقه گسترش یافت، مربوط می‌شوند. این آثار یکی از چهار اثری هستند که در جلسه ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ کمیته میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند تا تعداد آثار ایرانی ثبت شده در میان میراث جهانی یونسکو به عدد ۲۳ و آثار استان فارس به عدد ۵ برسد.
گزارشگر : منیره خسروبیگ
کد مطلب : ۲۴۵۶۹
