در آستانه دهه کرامت برنامه تلویزیونی ثریا به آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه بافت پیرامونی حرم‌های مطهر پرداخت.
حریم حرم در حصار سوداگران و برج‌سازان؟!
تاریخ انتشارپنجشنبه ۱۳ تير ۱۳۹۸ ساعت ۰۸:۲۲
به گزارش حافظ خبر، در آستانه دهه کرامت برنامه تلویزیونی ثریا با پخش بخش‌هایی از مستند نسیان و با حضور جواد خدایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی و فرزانه صادق مالواجرد، معاون وزیر راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری به آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه بافت پیرامونی حرم‌های مطهر پرداخت.
در این برنامه صادق مالواجرد ضمن تشکر از انتخاب موضوعی که همه شیعیان عالم به ویژه کشورمان نسبت به آن حساسیت ویژه دارند از نامه مرحوم کازرونی، وزیر وقت راه و شهرسازی در سال 1371 به مقام معظم رهبری به عنوان یکی از اسناد بالادستی طرح توسعه حرم مطهر امام رضا(ع) اشاره و اظهار کرد: در این نامه ضرورت توجه به بافت پیرامونی حرم‌های مطهر شرح داده شده و این نامه آغازگر توجه و حساسیت‌ها نسبت به بافت اطراف حرم شد.
وی یادآوری کرد که مرحوم کازرونی در نامه خود به کمبود شدید خدمات به زئران در پیرامون حرم از جمله اسکان و خدمات بهداشتی اشاره و از مقام معظم رهبری درخواست می‌کند که با انجام مطالعه‌ای پیرامون حرم ضمن محترم شمردن حقوق مالکین آنجا ساماندهی و احیاء بافت انجام بگیرد.
اظهار تاسف از تجاری‌سازی در اطراف حرم
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه سال 84 طرح بهسازی و نوسازی جهت تامین رفاه و آسایش زائرین در اطراف حرم مطهر اجرا می‌شود، گفت: سال 93 شورای عالی شهرسازی که مجوز توسعه حرم را صادر کرده بود به بهانه اجرای طرح جامع مصوبه قبلی خود را متوقف می‌کند که با آسیب‌شناسی آنچه که در عمل اتفاق افتاده است می‌بینیم که اجرای طرح از آنچه انتظار می‌رفت فاصله گرفته است.
صادق مالواجرد با تصریح اینکه با اجرای اشتباه طرح، ریزدانگی و تفکیکی که در بافت پیرامونی حرم وجود داشت از بین رفت، اظهار تاسف کرد که سهم تجاری و تجاری-اقامتی افزایش و سهم مسکونی و مسکونی-اقامتی کاهش یافته به طوری که امکان اقامت بیش از 70 درصد از زائران در اطراف حرم کاهش یافته و از طرفی مجاورین نیز از 60هزار به 15 هزار نفر تقلیل یافته‌اند.
وی اظهار کرد: پس از مطالعات پیامدهای تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، مدیریتی و اقتصادی طرح‌های اجرا شده، و رانده شدن زائر و مجاور از پیرامون حرم و زاویه گرفتن اجرا از اصل طرح شورای عالی شهرسازی شکایتی را مطرح کرد که به دستور دیوان عدالت اداری اجرای طرح باید متوقف شود.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری در پاسخ به این سوال که آیا در اجرای طرح احیاء باید همان کوچه‌های تنگ باقی بماند یا با نگاه سرمایه‌داری همه چیز با خاک یکسان و از نو ساخته شود، گفت: مصوبه شورای عالی شهرسازی راه میانه را در پیش گرفته است و همه چیز از بین نرفته است؛ همچنان راسته‌ها و بافت تاریخی و ساکنان آن وجود دارند و باید به جایگاه و حریم حرم از لحاظ حرمت و منظره توجه ویژه شود. همچنین در صدور کاربری و پروانه‌ها دقت شود.
صادق مالواجرد با اشاره به اینکه بیشترین شکایات مربوط به حقوق مکتسبه از هتل‌سازی و تجاری‌سازی است، گفت: باید برای اقشار مختلف مردم امکان سکونت دیده شود و متولیان آستان مقدس امام رضا(ع) هم نسبت به اجرای دقیق طرح التزام و حمایت عملی داشته باشند.
وی در پاسخ به این سوال که موضع وزارت راه و شهرسازی چیست، اظهار کرد: وزارت یک نظر دارد و آن هم مصوبه شورای عالی شهرسازی است.
تصمیم‌گیری‌ها در خصوص توسعه حرم ملی و فرا ملی است!
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری با تاکید بر لزوم هم‌افزایی نخبگان، اساتید دانشگاه، مردم و رسانه‌ها گفت: تصمیم‌گیری‌ها در خصوص توسعه حرم ملی و فراملی است پس اجرای آن را محلی نکنیم و در این راه تفوق حقوق عمومی بر خصوصی راهگشا است.
در ادامه گفتگو خدایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی با بیان اینکه زیارت ائمه معصومین(ع) همواره مورد توجه حاکمان و مردم جامعه بوده است، گفت: باید زیارت برای زائران تسهیل شود و کمک کرد تا کسانی که در مجاورت حرم اهل بیت(ع) سکونت دارند، زیست معنوی تری را تجربه کنند.
وی یادآور شد: در ابتدای دهه 70 اتفاقات مختلفی از جمله نهضت سدسازی، بلندمرتبه‌سازی و مداخله در بافت‌های تاریخی در کشور اتفاق افتاد و همزمانی مداخله در بافت‌های اطراف حرم‌ها در مشهد، قم و شیراز حاکی از وجود نابسامانی‌هایی در اطراف حرم بوده است.
اطلاق واژه «فرسوده» به بافت تاریخی ناشی از تفکری غلط است
خدایی دوگانه دست نزدن به بافت تاریخی یا با خاک یکسان کردن و نادیده گرفتن زندگی در آنجا را دوگانه غلطی دانست و گفت: جریان فکری که توسعه و احیای بافت تاریخی را منهای مردم می‌بیند، به این بافت واژه فرسوده را اطلاق می‌کند و ارزش‌های زندگی آدم‌های ساکن در این بافت‌ها را نادیده می‌گیرد که نارسایی‌ها و آسیب‌های اجتماعی این محلات محصول عریانی از این طرز فکر است.
وی ضمن بیان اینکه بافت تاریخی بافتی است که در طول دوران‌های مختلف بارها خودش را ترمیم کرده است به‌ویژه در جایی که مردم دلشان برای آن می‌تپد، این سوال را مطرح کرد که اگر متوجه شده‌ایم مسیر درستی را در پیش نگرفته و جای اصل و فرع و متن و حاشیه تغییر کرده است چرا در برگشت به ریل اصلاح، مقاومت می‌شود؟!
دستورات رهبر انقلاب درخصوص نحوه تملک در اطراف حرم
این پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی درمورد نحوه تملک حرم هم توضیح داد: در فروردین ماه 1386، همزمان با حضور نوروزی رهبر انقلاب در مشهد، گزارش های مختلفی از وضعیت مداخلات در بافت اطراف حرم مطهر و شکایات مختلف مردمی و نخبگانی به اطلاع ایشان میرسد و ایشان دستوراتی جامع و صریح را به مسئولان وقت ابلاغ می‌کنند که هیچگاه رسانه‌ای و عملیاتی نشد و در آن تاکید شده بود برای تملک املاک مردم و خرید حق انتفاع موقوفات منطقه به حداقل سطح مورد نیاز و تنها در حد ضرورت اکتفا و حدود موازین شرعی و قانونی در تملک‌ها رعایت شود و از هرگونه تملک صرفاً با هدف تأمین نیازهای مالی شهرداري و یا ایجاد پاساژ و فعالیتهای تجاری پرهیز شود. همچنین در این ابلاغیه تاکید شده است که در واگذاری طرح‌های مصوب از مالکین بومی منطقه حمایت شود و از هرگونه اقدام با رویکرد انتفاعی و درآمدی که موجب زحمت اهالی شده و خلاف رضایت آنها باشد، پرهیز شود.
خدایی تصریح کرد: برخلاف دستور صریح رهبر انقلاب، نگاه «هدف می‌تواند وسیله را توجیه کند» در تملک‌ها وجود داشت که فرآیند تملک‌ها را سوداگرانه کرده است و با این نگاه منازل افرادی که در اطراف حرم زندگی می‌کردند، با حداقل قیمت به یک سرمایه‌گذار دولتی یا بخش خصوصی فروخته می‌شد.
وی با طرح این سوال که آیا اقدامات ما به بهانه حرم انجام می شود یا حرم بهانه اقدامات ماست، تصریح کرد: هرچند بخواهیم در لفافه جواب این سوال را بدهیم اما عملکرد ما پاسخ آن را آشکار می کند!
خدایی گفت: طرح ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی به زائران در سال 71 کلید خورده اما چه شد که بعد از بیست و چند سال در سال 95 متولیان آستان مقدس رضوی به فکر ساخت زائرسرا برای زائرین می‌افتند، آن هم در 8 کیلومتری حرم! که باید متولیان آستان قدس رضوی پاسخ دهند که اگر در نزدیکی حرم زمین دارند چرا زائرسرا نساخته‌اند و اگر ندارند علت آن چیست؟ پس دور حرم برای کیست؟ برای ثروتمندانی که هتل‌های 4ستاره و 5ستاره ساخته‌اند و زیارت را هم به امری گران‌قیمت تبدیل کرده‌اند؟!
وی بر ضرورت حفظ آنچه باقی مانده است و اصلاح مسیر احیاء بافت تاکید و اظهار کرد: اخیرا تغییراتی از جمله ساخت پیاده راه‌های مختلف برای تسهیل دسترسی به حرم در نظر گرفته شده است.
اسناد بالادستی طرح توسعه حرم‌های مطهر نادیده گرفته شد
سعید شعرباف تبریزی، استاد دانشگاه و پژوهشگر مدیریت شهری نیز از مهمانان تلفنی این برنامه بود که با اظهار تاسف از مدل توسعه‌ای که در کشور به ویژه شهرهای مذهبی مانند مشهد، شیراز و قم دارد اجرا می‌شود، گفت: باید در این مدل توسعه نهادهای مسئول، نوع انتخاب اجرای طرح توسعه و قدرت‌هایی که عملا در کار درگیر بودند اما هیچگاه دیده نمی‌شدند را دید و طرز تفکر آنان را به چالش کشید.
وی با انتقاد شدید از اینکه اسناد بالادستی از جمله نامه مرحوم کازرونی و ابلاغیه سال 86 مقام معظم رهبری نادیده گرفته شد، گفت: در سال 86 ده درصد از طرح اجرا شده بود که اگر همان سال به تذکرات رهبری عمل می‌شد اکنون در اجرای طرح شاهد بن‌بست نبودیم و باید کسانی که اتفاقات نامطلوب را در شش سال اولیه اجرای طرح رقم زدند و اکنون نیز بالاترین مقام‌ها را در حوزه بازآفرینی شهری دارند، پاسخگو باشند که چرا هنوز مساله ترافیک و حفظ میراث فرهنگی حل نشده و بلندمرتبه‌سازی به گونه‌ای انجام شده که در صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر امام رضا(ع) بیش از حرم برج‌های سربه فلک کشیده را می‌بینیم. حتی به اندازه یونسکو که جلو بلندمرتبه‌سازی را در آثار ثبت‌شده می‌گیرد نتوانستیم در حفظ حریم مکانی که قلب میلیون‌ها مسلمان برای آن می‌تپد اقدام کنیم.
این پژوهشگر حوزه مدیریت شهری مدعی شد که علیرغم دستور دیوان عدالت اداری مبنی بر توقف فعالیت‌ها اما فعالیت‌ها سرعت بیشتری به خود گرفته است و افزود: آستان قدس رضوی باید به سکوت خبری راجع به این جریان خاتمه دهد و نباید نسبت به آن منفعلانه برخورد کند.
وی خواستار پاسخگویی و شفاف‌سازی مسئولان وقت شهرداری، شورای شهر، کمیسیون ماده 5 و استانداری درخصوص چرایی عدم اعمال دستور رهبر انقلاب در اجرای طرح شد.
شیرازه
در این برنامه صادق مالواجرد ضمن تشکر از انتخاب موضوعی که همه شیعیان عالم به ویژه کشورمان نسبت به آن حساسیت ویژه دارند از نامه مرحوم کازرونی، وزیر وقت راه و شهرسازی در سال 1371 به مقام معظم رهبری به عنوان یکی از اسناد بالادستی طرح توسعه حرم مطهر امام رضا(ع) اشاره و اظهار کرد: در این نامه ضرورت توجه به بافت پیرامونی حرم‌های مطهر شرح داده شده و این نامه آغازگر توجه و حساسیت‌ها نسبت به بافت اطراف حرم شد.
وی یادآوری کرد که مرحوم کازرونی در نامه خود به کمبود شدید خدمات به زئران در پیرامون حرم از جمله اسکان و خدمات بهداشتی اشاره و از مقام معظم رهبری درخواست می‌کند که با انجام مطالعه‌ای پیرامون حرم ضمن محترم شمردن حقوق مالکین آنجا ساماندهی و احیاء بافت انجام بگیرد.
اظهار تاسف از تجاری‌سازی در اطراف حرم
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه سال 84 طرح بهسازی و نوسازی جهت تامین رفاه و آسایش زائرین در اطراف حرم مطهر اجرا می‌شود، گفت: سال 93 شورای عالی شهرسازی که مجوز توسعه حرم را صادر کرده بود به بهانه اجرای طرح جامع مصوبه قبلی خود را متوقف می‌کند که با آسیب‌شناسی آنچه که در عمل اتفاق افتاده است می‌بینیم که اجرای طرح از آنچه انتظار می‌رفت فاصله گرفته است.
صادق مالواجرد با تصریح اینکه با اجرای اشتباه طرح، ریزدانگی و تفکیکی که در بافت پیرامونی حرم وجود داشت از بین رفت، اظهار تاسف کرد که سهم تجاری و تجاری-اقامتی افزایش و سهم مسکونی و مسکونی-اقامتی کاهش یافته به طوری که امکان اقامت بیش از 70 درصد از زائران در اطراف حرم کاهش یافته و از طرفی مجاورین نیز از 60هزار به 15 هزار نفر تقلیل یافته‌اند.
وی اظهار کرد: پس از مطالعات پیامدهای تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، مدیریتی و اقتصادی طرح‌های اجرا شده، و رانده شدن زائر و مجاور از پیرامون حرم و زاویه گرفتن اجرا از اصل طرح شورای عالی شهرسازی شکایتی را مطرح کرد که به دستور دیوان عدالت اداری اجرای طرح باید متوقف شود.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری در پاسخ به این سوال که آیا در اجرای طرح احیاء باید همان کوچه‌های تنگ باقی بماند یا با نگاه سرمایه‌داری همه چیز با خاک یکسان و از نو ساخته شود، گفت: مصوبه شورای عالی شهرسازی راه میانه را در پیش گرفته است و همه چیز از بین نرفته است؛ همچنان راسته‌ها و بافت تاریخی و ساکنان آن وجود دارند و باید به جایگاه و حریم حرم از لحاظ حرمت و منظره توجه ویژه شود. همچنین در صدور کاربری و پروانه‌ها دقت شود.
صادق مالواجرد با اشاره به اینکه بیشترین شکایات مربوط به حقوق مکتسبه از هتل‌سازی و تجاری‌سازی است، گفت: باید برای اقشار مختلف مردم امکان سکونت دیده شود و متولیان آستان مقدس امام رضا(ع) هم نسبت به اجرای دقیق طرح التزام و حمایت عملی داشته باشند.
وی در پاسخ به این سوال که موضع وزارت راه و شهرسازی چیست، اظهار کرد: وزارت یک نظر دارد و آن هم مصوبه شورای عالی شهرسازی است.
تصمیم‌گیری‌ها در خصوص توسعه حرم ملی و فرا ملی است!
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری با تاکید بر لزوم هم‌افزایی نخبگان، اساتید دانشگاه، مردم و رسانه‌ها گفت: تصمیم‌گیری‌ها در خصوص توسعه حرم ملی و فراملی است پس اجرای آن را محلی نکنیم و در این راه تفوق حقوق عمومی بر خصوصی راهگشا است.
در ادامه گفتگو خدایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی با بیان اینکه زیارت ائمه معصومین(ع) همواره مورد توجه حاکمان و مردم جامعه بوده است، گفت: باید زیارت برای زائران تسهیل شود و کمک کرد تا کسانی که در مجاورت حرم اهل بیت(ع) سکونت دارند، زیست معنوی تری را تجربه کنند.
وی یادآور شد: در ابتدای دهه 70 اتفاقات مختلفی از جمله نهضت سدسازی، بلندمرتبه‌سازی و مداخله در بافت‌های تاریخی در کشور اتفاق افتاد و همزمانی مداخله در بافت‌های اطراف حرم‌ها در مشهد، قم و شیراز حاکی از وجود نابسامانی‌هایی در اطراف حرم بوده است.
اطلاق واژه «فرسوده» به بافت تاریخی ناشی از تفکری غلط است
خدایی دوگانه دست نزدن به بافت تاریخی یا با خاک یکسان کردن و نادیده گرفتن زندگی در آنجا را دوگانه غلطی دانست و گفت: جریان فکری که توسعه و احیای بافت تاریخی را منهای مردم می‌بیند، به این بافت واژه فرسوده را اطلاق می‌کند و ارزش‌های زندگی آدم‌های ساکن در این بافت‌ها را نادیده می‌گیرد که نارسایی‌ها و آسیب‌های اجتماعی این محلات محصول عریانی از این طرز فکر است.
وی ضمن بیان اینکه بافت تاریخی بافتی است که در طول دوران‌های مختلف بارها خودش را ترمیم کرده است به‌ویژه در جایی که مردم دلشان برای آن می‌تپد، این سوال را مطرح کرد که اگر متوجه شده‌ایم مسیر درستی را در پیش نگرفته و جای اصل و فرع و متن و حاشیه تغییر کرده است چرا در برگشت به ریل اصلاح، مقاومت می‌شود؟!
دستورات رهبر انقلاب درخصوص نحوه تملک در اطراف حرم
این پژوهشگر حوزه معماری و شهرسازی درمورد نحوه تملک حرم هم توضیح داد: در فروردین ماه 1386، همزمان با حضور نوروزی رهبر انقلاب در مشهد، گزارش های مختلفی از وضعیت مداخلات در بافت اطراف حرم مطهر و شکایات مختلف مردمی و نخبگانی به اطلاع ایشان میرسد و ایشان دستوراتی جامع و صریح را به مسئولان وقت ابلاغ می‌کنند که هیچگاه رسانه‌ای و عملیاتی نشد و در آن تاکید شده بود برای تملک املاک مردم و خرید حق انتفاع موقوفات منطقه به حداقل سطح مورد نیاز و تنها در حد ضرورت اکتفا و حدود موازین شرعی و قانونی در تملک‌ها رعایت شود و از هرگونه تملک صرفاً با هدف تأمین نیازهای مالی شهرداري و یا ایجاد پاساژ و فعالیتهای تجاری پرهیز شود. همچنین در این ابلاغیه تاکید شده است که در واگذاری طرح‌های مصوب از مالکین بومی منطقه حمایت شود و از هرگونه اقدام با رویکرد انتفاعی و درآمدی که موجب زحمت اهالی شده و خلاف رضایت آنها باشد، پرهیز شود.
خدایی تصریح کرد: برخلاف دستور صریح رهبر انقلاب، نگاه «هدف می‌تواند وسیله را توجیه کند» در تملک‌ها وجود داشت که فرآیند تملک‌ها را سوداگرانه کرده است و با این نگاه منازل افرادی که در اطراف حرم زندگی می‌کردند، با حداقل قیمت به یک سرمایه‌گذار دولتی یا بخش خصوصی فروخته می‌شد.
وی با طرح این سوال که آیا اقدامات ما به بهانه حرم انجام می شود یا حرم بهانه اقدامات ماست، تصریح کرد: هرچند بخواهیم در لفافه جواب این سوال را بدهیم اما عملکرد ما پاسخ آن را آشکار می کند!
خدایی گفت: طرح ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی به زائران در سال 71 کلید خورده اما چه شد که بعد از بیست و چند سال در سال 95 متولیان آستان مقدس رضوی به فکر ساخت زائرسرا برای زائرین می‌افتند، آن هم در 8 کیلومتری حرم! که باید متولیان آستان قدس رضوی پاسخ دهند که اگر در نزدیکی حرم زمین دارند چرا زائرسرا نساخته‌اند و اگر ندارند علت آن چیست؟ پس دور حرم برای کیست؟ برای ثروتمندانی که هتل‌های 4ستاره و 5ستاره ساخته‌اند و زیارت را هم به امری گران‌قیمت تبدیل کرده‌اند؟!
وی بر ضرورت حفظ آنچه باقی مانده است و اصلاح مسیر احیاء بافت تاکید و اظهار کرد: اخیرا تغییراتی از جمله ساخت پیاده راه‌های مختلف برای تسهیل دسترسی به حرم در نظر گرفته شده است.
اسناد بالادستی طرح توسعه حرم‌های مطهر نادیده گرفته شد
سعید شعرباف تبریزی، استاد دانشگاه و پژوهشگر مدیریت شهری نیز از مهمانان تلفنی این برنامه بود که با اظهار تاسف از مدل توسعه‌ای که در کشور به ویژه شهرهای مذهبی مانند مشهد، شیراز و قم دارد اجرا می‌شود، گفت: باید در این مدل توسعه نهادهای مسئول، نوع انتخاب اجرای طرح توسعه و قدرت‌هایی که عملا در کار درگیر بودند اما هیچگاه دیده نمی‌شدند را دید و طرز تفکر آنان را به چالش کشید.
وی با انتقاد شدید از اینکه اسناد بالادستی از جمله نامه مرحوم کازرونی و ابلاغیه سال 86 مقام معظم رهبری نادیده گرفته شد، گفت: در سال 86 ده درصد از طرح اجرا شده بود که اگر همان سال به تذکرات رهبری عمل می‌شد اکنون در اجرای طرح شاهد بن‌بست نبودیم و باید کسانی که اتفاقات نامطلوب را در شش سال اولیه اجرای طرح رقم زدند و اکنون نیز بالاترین مقام‌ها را در حوزه بازآفرینی شهری دارند، پاسخگو باشند که چرا هنوز مساله ترافیک و حفظ میراث فرهنگی حل نشده و بلندمرتبه‌سازی به گونه‌ای انجام شده که در صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر امام رضا(ع) بیش از حرم برج‌های سربه فلک کشیده را می‌بینیم. حتی به اندازه یونسکو که جلو بلندمرتبه‌سازی را در آثار ثبت‌شده می‌گیرد نتوانستیم در حفظ حریم مکانی که قلب میلیون‌ها مسلمان برای آن می‌تپد اقدام کنیم.
این پژوهشگر حوزه مدیریت شهری مدعی شد که علیرغم دستور دیوان عدالت اداری مبنی بر توقف فعالیت‌ها اما فعالیت‌ها سرعت بیشتری به خود گرفته است و افزود: آستان قدس رضوی باید به سکوت خبری راجع به این جریان خاتمه دهد و نباید نسبت به آن منفعلانه برخورد کند.
وی خواستار پاسخگویی و شفاف‌سازی مسئولان وقت شهرداری، شورای شهر، کمیسیون ماده 5 و استانداری درخصوص چرایی عدم اعمال دستور رهبر انقلاب در اجرای طرح شد.
شیرازه
کد مطلب : ۲۰۸۰۸
