چرا ماه محرم، ماه ظهور است و یاد حسین، آغازین کلام مهدی از کنار کعبه؟ گویا امام حسین سال‌ها و قرن‌ها چشم به راه دوخته و به انتظار نشسته است؛ تا امام عصر ندایش را پاسخ گوید.
lمحرم؛
کدام حادثه عاشورا، در عصر ظهور امام مهدی، تکرار خواهد شد؟
تاریخ انتشاريکشنبه ۱۱ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۲۰
روايت جامع امام رضا در گرامیداشت ماه محرم و عاشورا
اهل بيت عليهم السلام، اهتمام ويژه‌اي به عزاداري و گريه بر امام حسين عليه السلام داشته اند و اين مطلب در روايات فراوان نقل شده است كه در اين نوشتار، يكي از روايات بسیار جامع از امام رضا را مورد تحليل و بررسي قرار مي‌دهيم. مرحوم شيخ صدوق رحمة الله عليه، در كتاب الامالي، روايتی جامع امام رضا را با سند صحيح ، معروف به "حدیث ریان بن شبیب"، که به نوبه خود، یکی از بهترین و جامع ترین بیانات معصومین در فضیلت، ثواب و آداب ماه محرم و عاشورای حسینی، می باشد، را نقل کرده است؛ در این نوشتار، و به اجمال، به بیان برخی از فرازهای حدیث گرانبهای امام هشتم، پرداخته خواهد شد و تفصیل آن به منابع مربوطه، ارجاع می گردد.
مستند شرعی عزدادرای امام حسین از اول محرم
اولین سوالی که مطرح می شود، اینکه چرا عزای امام حسین، از اول محرم آغاز می شود؟ با اینکه امام حسین و یارانش در دهم محرم، به شهادت رسیدند. اینکه چرا مراسم عزاداری برای اباعبدالله(ع) از اول دهۀ محرم آغاز میشود، دلائل مختلفی می‌تواند داشته باشد، لکن مستند شرعی عزاداری امام حسین از روز اول محرم، علاوه بر حدیث فوق، می تواند با تمسک به حدیث دیگری از امام رضا در کتاب وسائل الشیعه، باشد که ایشان می فرمایند:
كانَ أبي عليهالسلام إذا دَخَلَ شَهرُ الُمحَرَّمِ لا يُرى ضاحِكا، وكانَتِ الكَآبَهُ تَغلِبُ علَيهِ حَتّى تَمضِيَ عَشرَةُ أيّامٍ، فإذا كانَ يَومُ العاشِرِ كانَ ذلكَ اليَومُ يَومَ مُصيبَتِهِ وحُزنِهِ وبُكائهِ، و يَقولُ: هُوَ اليَومُ الَّذي قُتِلَ فيهِ الحُسَينُ.
چون ماه محرّم مىرسيد كسى پدرم (امام کاظم) را خندان نمىديد. غم و اندوه بر او چيره بود تا آن كه ده روز مىگذشت، روز دهم (عاشورا) روز سوگوارى و اندوه و گريه او بود و مىفرمود: عاشورا، روزى است كه حسين عليهالسلام در آن كشته شد.
روزه روز اول محرم و دعای فرزند دار شدن
در ابتدای حدیث، ریان بن شبیب، چنین نقل می کند، امام رضا به ایشان فرمود، آیا اولین روز ماه محرم را روزه هستید؟
عَنِ الرَّيَّانِ بْنِ شَبِيبٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى الرِّضَا عليه السلام فِي أَوَّلِ يَوْمٍ مِنَ الْمُحَرَّمِ ... .
از ریان بن شبیب، نقل شده است که در اول روز محرم بر امام رضا وارد شدم ... .
آرزوی هر پدری، داشتن فرزند صالح و سالم می باشد. این رسم همیشگی بوده و خواهد بود. حتی پیامبران نیز از این امر، مستثنی نبوده اند. دیر رسیدن اولاد و فرزند، آنچنان سخت و ناخوشایند بوده است که از جمله دعاهای پیامبران در قرآن، دعای فرزند دارشدن می باشد. حضرت زکریا، بنابر مصالح و حکمت های الهی، صاحب فرزند نمی گردید، در چنین روزی (روز اول محرم) و بنابر روایت امام رضا، خدواند بشارت فرزند را به ایشان، عنایت فرمود؛ از اینرو، بنا بر فرموده سید ابن طاووس در کتاب شریف الاقبال،"روزه" روز اول محرم، مستحب (و اعلم أن أول يوم من المحرم من أيام الصيام و موسم من مواسم إجابة الدعاء لأهل الاسلام)و دعای در این روز بویژه هنگام افطار روزه این روز، مستجاب خواهد شد ان شا الله، همچنانکه دعای حضرت زکریا در طلب فرزند در سن پیری، مستجاب گردید:
يَا ابْنَ شَبِيبٍ أَصَائِمٌ أَنْتَ فَقُلْتُ لَا فَقَالَ إِنَّ هَذَا الْيَوْمَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي دَعَا فِيهِ زَكَرِيَّا عليه السلام رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ (رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ) فَاسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ فَنَادَتْ زَكَرِيَّا (وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى) فَمَنْ صَامَ هَذَا الْيَوْمَ ثُمَّ دَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ كَمَا اسْتَجَابَ لِزَكَرِيَّا عليه السلام.
آن حضرت فرمود: اى فرزند شبيب آيا روزه هستى؟ عرض كردم: روزه ندارم. امام رضا، فرمود: در اين روز، حضرت زكريا (عليه السلام) دعا كرد و از خداوند خواست تا به او فرزندى عنايت كند، خداوند دعاى او را اجابت فرمود و به فرشتگان امر نمود تا هنگامى كه زكريا در محراب مشغول عبادت است وى را مژده دهند كه خداوند به او فرزندى خواهد داد، اينك هر كس امروز روزه داشته باشد و از خداوند هر چه بخواهد، مورد اجابت قرار خواهد؛ گرفت همان طور كه دعاى زكريا مستجاب شد.
پاسداشت حرمت ماه محرم در جاهليت و هتك حرمت آن در اسلام
سپس امام رضا در ادامه و در دومین فراز حدیث، با مقایسه ماه محرم در دو دوره زمانی جاهلیت و اسلام، چنین نتیجه می گیرد، خلیفه مسلمین، حرمت و احترام اهل بیت پیامبر را در ماه حرام، رعایت نکرد و از جاهلیت نیز پیشی گرفتند:
ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنَّ الْمُحَرَّمَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ فِيمَا مَضَى يُحَرِّمُونَ فِيهِ الظُّلْمَ وَ الْقِتَالَ لِحُرْمَتِهِ فَمَا عَرَفَتْ هَذِهِ الْأُمَّةُ حُرْمَةَ شَهْرِهَا وَ لَا حُرْمَةَ نَبِيِّهَا صلي الله عليه وآله لَقَدْ قَتَلُوا فِي هَذَا الشَّهْرِ ذُرِّيَّتَهُ وَ سَبَوْا نِسَاءَهُ وَ انْتَهَبُوا ثَقَلَهُ فَلَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَلِكَ أَبَداً.
سپس فرمود: اي پسر شبيب ! همانا محرم ماهي است كه مردم زمان جاهليت در اين ماه ظلم و كشتن افراد را به خاطر حفظ حرمت اين ماه، حرام مي‌دانستند؛ اما اين امت [منظور گروه بني اميه و طرفداران آنهاست كه خود را از امت اسلام مي‌دانستند]، حرمت اين ماه و حرمت پيامبرش را نشناختند و در اين ماه، ذريه و فرزندان ايشان را كشتند و زنانش را اسير و اموالش را غارت كردند؛ خداوند آنها را هرگز نيامرزد.
امام هشتم با این بیان، درصدد القای این بخش از تاریخ اسلام هستند که دشمنان اهل بيت عليهم السلام، بدتر از مردم زمان جاهليت رفتار کردند؛ زيرا مردم آن زمان، حرمت ماه هاي حرام را حفظ مي‌كردند و هر اندازه كه باهم دشمني داشتند، وقتي ماه حرام فرا مي‌رسيد، جنگ را رها مي‌كردند. اما آنها با اين كه خود را از امت پيامبر اسلام مي‌پنداشتند، نه حرمت اين ماه را نگه داشتند و نه حرمت رسول خدا را؛ بلكه در اين ماه، خون فرزند پيامبر اسلام را بر روي زمين ريختند، خانواده شان را اسير كردند و حتي كار را به جايي رساندند كه حرم شان را آتش زدند و اموال شان را به غارت بردند و در شقاوت و سنگدلي، از مردم زمان جاهليت نیز پيشي گرفتند.
امام هشتم اين مطلب را در روايت ديگري نيز اين چنين بيان كرده است:
قَالَ الرِّضَا عليه السلام إِنَّ الْمُحَرَّمَ شَهْرٌ كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ يُحَرِّمُونَ فِيهِ الْقِتَالَفَاسْتُحِلَّتْ فِيهِ دِمَاؤُنَا وَ هُتِكَ فِيهِ حُرْمَتُنَا وَ سُبِيَ فِيهِ ذَرَارِيُّنَا وَ نِسَاؤُنَا وَ أُضْرِمَتِ النِّيرَانُ فِي مَضَارِبِنَا وَ انْتُهِبَ مَا فِيهَا مِنْ ثَقَلِنَا وَ لَمْ تُرْعَ لِرَسُولِ اللَّهِ حُرْمَةٌ فِي أَمْرِنَا.
امام رضا عليه السلام فرمود: محرم ماهى بود كه مردم جاهليت جنگ و كشتار را در آن حرام مىدانستند [اما بني اميه] ريختن خون ما را در آن حلال شمردند و حرمت ما را دريدند و فرزندان و زنان ما را اسير كردند و خيمههاى ما را آتش زدند و آنچه را در آن بود، چپاول و غارت كردند و در باره ما حرمت رسول خدا صلي الله عليه وآله را مراعات نكردند.
لازم به ذکر است، بنابر اسناد تاریخی اعراب در دوره جاهلیت، زمانی که جنگ با ماه های چون ذی القعده، ذیالحجه، محرم و رجب تلاقی می یافت، نبرد را متوقف می کردند. قرآن نیز در سوره های توبه و بقره، مسلمانان را از جنگ و کشتار در این چهار ماه برحذر داشته است. اما کلیدداران حکومت اسلامی، حرمت خون فرزندان پیامبر را حتی در ماه محرم، نیز برخلاف رسم جاهلیت، حفظ نکردند (لَقَدْ قَتَلُوا فِي هَذَا الشَّهْرِ ذُرِّيَّتَهُ وَ سَبَوْا نِسَاءَهُ).
آل سعود در عربستان، در امتداد شجره معلونه بنی امیه
اکنون و در زمان معاصر، آل سعود، یهودیان امت اسلام و در امتداد شجره ملعونه بنی امیه، همچون اسلاف خویش، در ماه محرم نیز جنگ بر علیه مردم یمن را رها نکردند. و این پرسش مطرح می شود که دفاع از کدام دین به سعودی ها اجازه می دهد که به قتل ملت یمن، آن هم در ماه های حرام، همت گمارد؟ و به اسم حمایت از دین اسلام و شریعت، جنگ به راه انداخته و علیه ملتی مسلمان، وارد جنگ شوند؛ آری؛ سر و حکمت تاکید اهل بیت بر خواندن زیارت عاشورا، نیز چنین خواهد بود که باید شمر و معاویه زمان را نیز شناخت. عاشورا، به جنگ و نزاع همیشگی بین حق و باطل اشاره دارد و مختص زمان خاصی نیست.
محرم، ماه حزن و اندوه شیعه اهل بیت
امام رضا در فراز ديگر از اين روايت، نحوه شهادت امام حسین که بر اوج مظلوميت، حکایت دارد، اشاره می کنند؛ عبارت: «فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ»، نهايت قساوت قلب قاتلان و بغض و عداوت آنها و در مقابل، اوج مظلوميت فرزند رسول خدا را بيان ميكند. آن حسيني كه جايش روي دوش پيامبر بود، و در آغوش مبارك ايشان و در خانه وحي بزرگ شد، روزي اين گونه مظلومانه سرش را از فقا، جدا می كنند:
يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ شَبِيهُونَ وَ لَقَدْ بَكَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ.
اى فرزند شبيب اگر مىخواهى براي كسى گريه كنى، براي حسين بن على عليه السلام گريه كن كه او را مانند کبش، سر بريدند. و هيجده نفر از خاندان او را كه مانند آنها در زمين نبودند، با وى كشته شدند. آسمان و زمين براى كشته شدن او گريه كردند.
در اين قسمت فرمايش امام هشتم، چند نكته براي شيعيان و محبان اهل بيت عليهم السلام، قابل تأمل است:
آیا عزاداری و گریه برای امام حسین، بدعت در اسلام است؟
اين فراز از سخنان امام هشتم عليه السلام، پاسخ اين شبهه را مي‌دهد که عزاداری بر امام حسین، بدعت در اسلام نیست و در سنت پیامبر و ائمه معصومین، سابقه داشته است؛ زيرا بدعت، آن است که ريشه ديني و دستوري از جانب پیامبر، در فعل و قول، نداشته باشد.
طريحي از لغت شناسان صاحب نام در کتاب مجمع البحرین، چنین مي‌گويد:
البدعه: وما ليس له أصل في كتابٍ ولا سنّه، وإنّما سُمّيَتْ بدعه؛ لأنّ قائلَها ابتدعها هو نفسه.
بدعت، كار تازه‌ي در دين است كه ريشه در قرآن و سنت پیامبر نداشته باشد. بدعت را از اين جهت بدعت ناميده اند، چون گوينده‌‌ي آن، از پيش خود، ساخته و به وجود آورده است.
ابن حجر عسقلاني از علماي اهل سنت، نیز بدعت را اين‌گونه معنا كرده است:
والمُحْدَثات بفتح الدال جمع مُحْدَثَه، والمراد بها: ما أحدث وليس له أصل في الشرع ويسمّي في عرف الشرع بدعه، وما كان له أصل يدلّ عليه الشرع فليس ببدعه.
محدثات، به فتح دال، جمع (محدثه) است. مراد از آن، هر چيز جديدي است كه ريشه‌ي شرعي نداشته باشد و در عرف شرع، بدعت ناميده شود و هر چيزي كه ريشه و دليل شرعي داشته باشد، بدعت نيست.
بنابراين، معناي بدعت همان است كه به صورت اختصار بيان گردید؛ اما عزاداري و گريه بر شهادت امام حسين، ريشه ديني در آیات قرآن و سنت پیامبر، دارد؛ از جمله:
دلالت آیات قرآن بر جواز، گريه يعقوب نبی در فراق یوسف
سرگذشت حضرت يوسف از ابتدا تا پايان ماجرا همانند يك تراژدي خوفناك و تأثر برانگيز نقل شده است. آن هنگام كه آتش حسد در دل برادران يوسف زبانه مي كشد و نقشه ناپديد ساختن او را مي كشند تا زماني كه در دل چاه قرار ميگيرد و با پيراهن پاره پاره و آغشته به خون برادر، پدر را از دريده شدن به وسيله گرگ با خبر مي كنند و به دنبال آن تأثّر و اندوه بي حدّ و اندازه يعقوب در غم از دست رفتن فرزند و گريه هر صبح و شام تا آنجا كه خداوند از زبان حضرت يعقوب، اين چنين مي فرمايد:
وَ قَالَ يَأَسَفَي عَلَي يُوسُفَ وَ ابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ.
گفت اي دريغ بر يوسف، و در حالي كه اندوه خود را فرو مي خورد، چشمانش از اندوه سپيد شد.
حزن و گریه يعقوب چنان بود که چشمان وی از شدت حزن و گریه، نابینا گردید با اين كه مي دانست او زنده است و به آغوشش باز مي گردد. حال چگونه است حال پیامبر اسلام در اعلام شهادت فرزند خویش از طرف فرشته وحی؟
از اين دليل قرآني، جواز گريه و زاري بر اولياء الهي و شكوه و شكايت از اعمال سردمداران ظلم به پيش گاه خداوند استفاده مي شود و به عنوان سيره يكي از پيامبران الهي، دليلي محكم و قرآني بر اصل مشروعيّت عزاداري و گريه بر مصيبت ها مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
دلالت سنت پیامبر، گریه پیامبر در فراق حمزه
همچنین در سیره و سنت پیامبر نیز گریه بر اشخاص مرده و شهید، بسیار فراوان گزارش شده است؛ از جمله:
ما رأينا رسول اللّه صلّي الله عليه و آله وسلّم باكياً أشدّ من بكائه علي حمزه، وضعه في القبله، ثمّ وقف علي جنازته، وانتحب حتّي بلغ به الغشي، يقول: يا عمّ رسول اللّه! يا حمزه! يا أسد اللّه! وأسد رسوله! يا حمزه! يا فاعل الخيرات! يا حمزه! يا كاشف الكربات! يا حمزه! يا ذابّ عن وجه رسول اللّه.
نديديم پيامبر بر كسي گريه كند، آن گونه كه به شدّت در شهادت عمويش حمزه، اشك مي ريخت، بدن حمزه را به طرف قبله قرار داد، و با صداي بلند گريه كرد تا حال غش به آن حضرت دست داد.
حال آيا آیات قرآن و سيره و سنّت پيامبر خدا، نمي تواند بهترين دليل و حجت شرعي بر اقامه عزا براي امام حسين باشد؟
گریه و حزن پیامبر قبل از شهادت امام حسین
علاوه بر این، قبل از شهادت امام حسين، پیامبر اسلام، هنگامي كه با اطلاع از غیب الهی، از شهادت فرزند خویش، خبر دادند، خویشتن نیز بارها و بارها، در مناسبت های گوناگون برای سبط و فرزند خویش و مظلومیت وی در کربلا، اشک ریختند و گریستند؛ از جمله حاکم نیشابوری از محدثین اهل سنت، از بنت الحارث، چنین نقل می کند:
فدخلت يوما إلي رسول الله فوضعته في حجره، ثم حانت مني التفاته فإذا عينا رسول الله (ص) تهريقان من الدموع قالت: فقلت: يا نبي الله بأبي أنت وأمي مالك؟ قال: أتاني جبرئيل عليه الصلاه والسلام فأخبرني ان امتي ستقتل ابني هذا.
روزي خدمت حضرت رسيدم و حسين را در آغوش آن حضرت گذاردم؛ حضرت به من التفاتي نمود و چشمانش پر از اشك گرديد. عرض كردم: يا نبي الله پدر و مادرم فدايتان چه شده است؟ حضرت فرمود: جبرئيل عليه الصلاه والسلام نزد من آمد و مرا با خبر ساخت كه امت من به زودي اين فرزندم را مي كشند.
و نیز ابن عثم از دیگر مولفان اهل سنت، نیز به گریه و اندوه پیامبر، قبل از شهادت امام حسین، چنین اشاره می کند:
عن ابن عباس قال: ... خرج النبي صلي الله عليه وآله وسلم في سفر له، فلما كان في بعض الطريق وقف فاسترجع ودمعت عيناه، فسئل عن ذلك، فقال: هذا جبريل يخبرني عن أرض بشاطي الفرات يقال لها كربلا، يقتل بها ولدي الحسين ابن فاطمه ... رجع وهو متغير اللون محمر الوجه فخطب خطبه بليغه موجزه وعيناه يهملان دموعا...
از ابن عباس روايت شده: ... نبي اكرم در مسافرتی بودند، در ميانه راه، توقف نمود و استرجاع نمود [انا لله و انا اليه راجعون گفت] و اشك از چشمان حضرتش جاري شد، از علت اين اقدام حضرت سؤال كردند، حضرت فرمود: جبريل هم اكنون به من خبر داد از سرزميني در ساحل فرات كه به آن كربلا گفته مي شود، و در آن جا فرزندم حسين بن فاطمه به شهادت مي رسد. سپس رسول خدا صلّي الله عليه وآله بازگشت و با رنگ پريده و صورتي گلگون خطبه بليغ و موجزي خواند و اين در حالي بود كه چشمان آن حضرت پر از اشك بود ... .
و نیز از قول عایشه، همسر پیامبر از کتاب المعجم الکبیر طبرانی از مولفان اهل سنت، چنین نقل شده است:
... قال فان أمتك ستقتله من بعدك ... يقتل ابنك هذا واسمها الطف ... ثم خرج إلي أصحابه فيهم علي وأبو بكر وعمر وحذيفه وعمار وأبوذر رضي الله عنهم وهو يبكي ... .
... جبرئيل به پیامبر، وحی رساند: امت تو فرزندت حسین بن علی را بعد از تو مي كشند ... فرزندت را در سرزميني كه «طفّ» نام دارد مي كشند ... رسول خدا در حالیکه چشمان اش پر از اشک بود و گریه می کرد، به جمع اصحابش كه علي و أبوبكر و عمر و حذيفه و عمّار و أبوذر بودند، پيوست ... .
سيره عملي پيامبر خدا، در اعلان خبر شهادت فرزندش امام حسين، و نیز گریه و اندوه قبل از شهادت وی، سخن كساني كه عزاداري را بدعت مي دانند به چالش كشيده و مهر بطلان بر آن مي زند. چراکه، در منابع حدیثی و تاریخی شیعه و اهل سنت، گریه بر امام حسین، در سنت پیامبر، ذکر گردیده است و قابل کتمان نیست.
شعار ماه محرم در سال ظهور
آنگاه، امام رضا در تبیین فرازی بسیار مهم، به منتقم خون حسین، امام عصر، مهدی و قائم آل محمد، اشاره می کنند:
وَ لَقَدْ نَزَلَ إِلَى الْأَرْضِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَرْبَعَةُ آلَافٍ لِنَصْرِهِ فَوَجَدُوهُ قَدْ قُتِلَ فَهُمْ عِنْدَ قَبْرِهِ شُعْثٌ غُبْرٌ إِلَى أَنْ يَقُومَ الْقَائِمُ فَيَكُونُونَ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ شِعَارُهُمْ يَالَثَارَاتِ الْحُسَيْنِ.
و چهار هزار فرشته براى يارى كردن او فرود آمدند و او را كشته يافتند، و آنها محزون و غبار آلود در كنار قبر او مي‌باشند تا وقتى كه قائم عليه السلام قيام كند، در هنگام ظهور قائم، آن فرشتگان وى را يارى مىكنند و شعار آنان «يالثارات الحسين» مىباشد.
ترجیع بند سخنان ائمه در مناسبت های گوناگون و سرنوشت ساز اسلام، همچون عاشورا، سخن و یاد امام عصر، بوده است. و این سوال مطرح میشود که به راستی، چه حکمتی در این امر، نهفته است؟ چرا ماه محرم، ماه ظهور است ؟ چرا عاشورا، روز «ظهور» است و یاد حسین آغازین کلام مهدی (ع) ...؟ گویا امام حسین سال‌ها و قرن‌ها چشم به راه دوخته و به انتظار نشسته است؛ تا امام عصر ندایش را پاسخ گوید؛ پرچم بر زمین مانده‌اش را به دوش گیرد؛ و آرمان‌های بلندش را لباس تحقق بپوشاند. روز ظهور، هنگام پاسخ به استغاثه مظلومانه امام حسین (ع) است و حضرت مهدی (ع) پاسخ دهنده آن.
یالثارات الحسین، شعار منتظران امام عصر در عصر غیبت
شعار یالثارت الحسین، شعاری همگانی است و تنها به فرشتگان موکل حرم امام حسین برای یاری قائم آل محمد، اختصاص ندارد، و به نزاع تاریخی جریان حق و باطل، اشاره دارد؛ از اینرو، شعار اصلی یاران و اصحاب امام عصر در سال ظهور، نیز "یالثارات الحسین"، خواهد بود؛ امام صادق در وصف یاران امام عصر، چنین می فرمایند:
... هُمْ مِنْ خَشيَةِ اللَّهِ مُشْفِقُونَ يَدعُونَ بِالشَّهادَةِ وَيَتَمَنَّونَ اَنْ يُقتَلُوا فِي سَبيلِ اللّهِ شِعارُهُم يَالَثاراتِ الحُسَينِ... .
... ياران مهدي تنها از خدا ميترسند و همواره در آرزوي شهادت در راه خدا هستند. و شعار یاوران مهدی، يالثارات الحسين است ... .
نزول فرشتگان برای یاری امام حسین
همچنین این فراز از حدیث امام رضا، به این موضوع نیز اشاره دارد که فرشتگان الهي به قصد ياري آن حضرت در سرزمين كربلا، در روز عاشورا فرود آمدند؛ اما وقتی آن حضرت، به شهادت رسيده اند، از اینرو، تا هنگامه ظهور، با حالت ژوليده و غمگین، نزد قبر مطهر آن حضرت باقي می مانند تا قائم آل محمد، ظهور نماید.
این فراز از حدیث، در مضامین دیگر روایات، نیز ذکر شده است؛ از جمله سید بن طاووس، چنین نقل می کند:
ذَكَرَ الْمُفِيدُ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِي كِتَابِ مَوْلِدِ النَّبِيِّ ص وَ مَوْلِدِ الْأَوْصِيَاءِ ص بِإِسْنَادِهِ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ عليه السلام قَالَ لَمَّا سَارَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ مِنْ مَكَّةَ لِيَدْخُلَ الْمَدِينَةَ لَقِيَهُ أَفْوَاجٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ الْمُسَوِّمِينَ وَ الْمُرْدِفِينَ ... وَ قَالُوا يَا حُجَّةَ اللَّهِ ... إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَدَّ جَدَّكَ رَسُولَ اللَّهِ ص بِنَا فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَ إِنَّ اللَّهَ أَمَدَّكَ بِنَا ... ؛ وَ أَتَتْهُ أَفْوَاجٌ مِنْ مُؤْمِنِي الْجِنِّ فَقَالُوا لَهُ يَا مَوْلَانَا نَحْنُ شِيعَتُكَ وَ أَنْصَارُكَ فَمُرْنَا بِمَا تَشَاءُ فَلَوْ أَمَرْتَنَا بِقَتْلِ كُلِّ عَدُوٍّ لَكَ وَ أَنْتَ بِمَكَانِكَ لَكَفَيْنَاكَ ذَلِكَ ... .
شيخ مفيد در كتاب «مولد النّبي و مولد الاوصياء» با سند خود از امام صادق نقل ميكند: هنگامى كه امام حسين از مكّه حركت كردند، گروه هايي از فرشتگان باصف هاى آراسته و در صفوف متوالی ... خدمت حضرت رسيدند و سلام دادند و عرض كردند: اى حجت خداوند بر خلق ... همانا خداوند عزّوجل، پیامبر را در جاهاى بسيارى به وسيله ما فرشتگان، كمك و يارى فرموده و اكنون نيز ما به يارى تو آمده ایم ... ؛ و نیز گروه هایی از مؤمنين جنّ آمدند و عرض كردند: آقا، ما شيعيان و ياران شمائيم، هر چه خواهيد دستور دهيد، اگر دستور بدهید كه همه دشمنان كشته شود و شما از جاى خود حركت نكنید، ما دستور شما را اجرا مىكنيم ... .
سؤالي كه با توجه به اين روايت، در ذهن مي‌رسد اين است كه چرا امام حسين عليه السلام درخواست ياري فرشتگان و جنيان را رد كردند؟ علت آن در ادامه همين روايت، بيان شده است، زیرا، هدايت و هلاكت در عاشورا با دليل باشد:
وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ أَقْدَرُ عَلَيْهِمْ مِنْكُمْ وَ لَكِنْ لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ.
به خدا سوگند، ما بيش از شما بر نابودي آنها قدرت داريم، اما مي‌خواهيم هر كه هلاك مي‌شود و يا به حيات ابدي مي‌رسد، بر اساس دليل روشن و برهان و با اختیار واقعی، باشد.
آری، امام حسین (ع)، به شهادت خویش آگاه بودند، کما اینکه پیامبر، نیز از شهادت ایشان، بارها و بارها، خبر داده بودند، لکن امام حسین به تبعیت از فرمان خدا، و به قصد امر به معروف و نجات امت اسلام از خلافت بنی امیه و حاکمیت ظلم و ستم، به سمت عراق و کربلا، حرکت کردند.
رخدادهای شگفت بعد از واقعه عاشورا
امام رضا در تبیین فراز بعدی از حدیث جامع فضیلت قیام امام حسین، به حوادث و رخدادهای پس از شهادت امام حسين عليه السلام در عصر عاشورا، اشاره می فرمایند که در عالم اتفاق افتاد كه نشانه‌ي حقانيت ايشان و معجزه براي آن حضرت محسوب مي‌شود:
يَا ابْنَ شَبِيبٍ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عليه السلام أَنَّهُ لَمَّا قُتِلَ الْحُسَيْنُ جَدِّي عليه السلام مَطَرَتِ السَّمَاءُ دَماً وَ تُرَاباً أَحْمَرَ.
اي پسر شبيب! پدرم، از پدرش از جدش (امام باقر عليه السلام) نقل كرده است، هنگامي‌كه جدم حسين عليه السلام كشته شد، آسمان خون و خاك سرخ باريد.
اين رویداد در منابع اهل سنت نیز ذكر شده است. واقدی، تراجم نگار اهل سنت، در کتاب "الطبقات الکبری"، واقعه خون باریدن از آسمان را چنین، نقل می کند:
لَمّا قُتِلَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام مَطَرَتِ السَّماءُ دَماً، فَأَصبَحَت خِيامُنا وكُلُّ شَيءٍ مِنّا مُلِئَ دَماً.
هنگامى كه حسين بن على شهيد شد، بارانِ خون از آسمان باريد و خيمهها و همه چيزمان، پر از خون شد.
همچنین ابن عدیم حلبی، مولف کتارب "تاریخ حلب"، نیز این واقعه را اینگونه، روایت می کند:
لَمّا قُتِلَ الحُسَينُ عليه السلام احمَرَّتِ السَّماءُ مِن أقطارِها، ثُمَّ لَم تَزُل حَتّى تَقَطَّرَت، فَقَطَرَت دَماً.
هنگامى كه حسين كشته شد، كرانههاى آسمان، قرمز شد. سپس اين گونه ماند، تا باريد و خون باريد.
البته در اين روايت، تنها به يكي از اين رويدادها اشاره است، درحالي كه طبق در روايات ديگر، اتفاقات ديگري نيز در عالم رخ داده است. در نوشتاری مستقل، اين حوادث را مطابق روايات اهل سنت گردآوری شده است.
رجعت امام حسین، رخداد شگفت انگیز عصر ظهور
و اما در عصر ظهور، رخدادهای شگفت انگیز عاشورا، امتداد پیدا خواهد کرد و بار دیگر و بعد از قیام قائم آل محمد، حضرت مهدی، امام حسین و برخی از ائمه، بار دیگر، به دنیا رجعت خواهند نمود تا مجازات الهی کافران خالص، از همین دنیا، آغاز شود. در روایتی، رجعت امام حسین و امیرالمؤمنین با قیام حضرت مهدی (عج) بیان شده است.
جابر از امام باقر(ع) نقل می کند: امام حسین(ع) در روز عاشورا، قبل از شهادتش، خطاب به اصحاب و یارانش در کربلا، به تفصیل در مورد رجعت خود و یاران خود در عصر ظهور و هنگام حکومت جهانی امام عصر، سخن گفت:
قَالَ الْحُسَيْنُ لِأَصْحَابِهِ قَبْلَ أَنْ يُقْتَلَ ... فَأَبْشِرُوا فَوَ اللَّهِ لَئِنْ قَتَلُونَا فَإِنَّا نَرِدُ عَلَى نَبِيِّنَا قَالَ ثُمَّ أَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ فَأَكُونُ أَوَّلَ مَنْ يَنْشَقُّ الْأَرْضُ عَنْهُ فَأَخْرُجُ خَرْجَةً يُوَافِقُ ذَلِكَ خَرْجَةَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ وَ قِيَامَ قَائِمِنَا.
حسین بن علی، قبل از شهادت در عاشورا، خطاب به یاران خویش چنین فرمود: بشارت باد شما را به خدا قسم اگر این قوم ما را بکشند، ما نخستین کسانی هستیم که نزد پیامبرمان باز می گردیم و تا مدتی که خدا بخواهد، توقف خواهیم کرد، آن گاه من اولین کسی هستم که قبرش شکافته می شود و ناگهان از قبر خارج می شوم، در حالی که امیرالمؤمنین نیز از قبرش خارج شده و آن هنگامی است که مهدی ما، قیام نموده است.
ثواب گریه و زیارت امام حسین، همنشینی با پیامبر و اهل بیت در بهشت
سپس امام رضا در ادامه حدیثی جامع که به آداب ماه محرم، اشاره دارد، به ثواب حزن و اندوه در این ماه برای سرور و سالار شهیدان، تصریح می فرمایند که عقل انسان از فهم و درک ثواب آن، عاجز می باشد و اگر این چنین احادیث صحیح السندی وجود نداشت، همانا، شبهه خناسان شبکه های ماهواره ای وهابیت، در دل ها استوار می گردید، اما با بیان رسای امام رضا، راه بر هر گونه شبهه و بدعت دانستن گریه بر امام حسین، بسته ماند:
يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ بَكَيْتَ عَلَى الْحُسَيْنِ عليه السلام حَتَّى تَصِيرَ دُمُوعُكَ عَلَى خَدَّيْكَ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِيراً كَانَ أَوْ كَبِيراً قَلِيلًا كَانَ أَوْ كَثِيراً. يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَيْكَ فَزُرِ الْحُسَيْنَ عليه السلام. يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَسْكُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِيَّةَ فِي الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِيِّ وَ آلِهِ صلي الله عليه وآله فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَيْنِ. يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ لَكَ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَيْنِ عليه السلام فَقُلْ مَتَى مَا ذَكَرْتَهُ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً. يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَيْكَ بِوَلَايَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا تَوَلَّى حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَه.
اى فرزند شبيب! اگر بر حسين علیه السلام، گريه کردی تا اين كه اشكهايت بر گونه هايت جارى شود، خداوند همه گناهان تو را مىآمرزد، بزرگ باشد يا كوچك اندك باشد يا زياد. اى فرزند شبيب! اگر ميخواهى خداوند را ملاقات كنى در حالى كه گناه نداشته باشى، حسين عليه السلام را زيارت كن. اى فرزند شبيب! اگر ميخواهى در بهشت جاى گيرى و با محمد و آل محمد، همنشين گردى، قاتلان حسين را لعنت كن. اى فرزند شبيب! اگر ميخواهى ثواب شهداى كربلا را داشته باشى، هر گاه ياد آنها را كردى بگو: «يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً»؛ اى فرزند شبيب! اگر ميخواهى با ما در درجات بلند قرار گيرى، در هنگام اندوه ما اندوهگين باش، و در وقت خوشحالى ما خوشحالى كن، به ولايت اهل بیت تمسک بجویید و بدان اگر كسى سنگى را دوست داشته باشد، خداوند روز قيامت او را با همان سنگ، محشور ميكند.
البته چنین تعابیری تنها در منابع شیعه نیست، بلکه در منابع اهل سنت نیز مضمون آن وجود دارد. از جمله، در كتاب فضائل الصحابه احمد بن حنبل (رئيس مذهب حنبلي در اهل سنت)، روايت صحيح السندي چنین نقل شده است:
... أَسْوَدُ بْنُ عَامِرٍ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ، قثنا الرَّبِيعُ بْنُ مُنْذِرٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: كَانَ حُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ، يَقُولُ: مَنْ دَمَعَتَا عَيْنَاهُ فِينَا دَمْعَةً، أَوْ قَطَرَتْ عَيْنَاهُ فِينَا قَطْرَةً، أَثْوَاهُ اللَّهُ عز وجل الْجَنَّةَ.
... اسود بن عامر (ابو عبد الرحمن) از ربيع بن منذر نقل كرد كه پدرش گفته: حسين بن علي هميشه ميفرمود: هر كس چشمانش براي ما پر اشك شود و يا يك قطره اشك براي ما بريزد، خداوند او را در بهشت جاي خواهد داد.
زیارت امام حسین از راه دور به روایت کلینی
و اما وظیفه کسانی که نمی توانند امام حسین را در کربلا و در کنار مرقد شریف ایشان، زیارت کنند، چیست؟ یکی از امتیازات مذهب شعیه، کشتی نجات بودن فرزند پیامبر، سبط النبی، قرۀ العین رسول، امام حسین، می باشد. از اینرو، سفینۀ النجات سرور و سالار شهیدان، دستورالعمل های بسیار فراوانی دارد و به فراخور و اقتضای طبیعت مخاطب، قابل انتخاب است. از اینرو، امامان معصوم، در مناسبت های گوناگون، نسخه های متفاوتی را تجویز می فرمودند؛ از جمله این دستورالعمل ها، آسانی زیارت امام حسین، می باشد تا یاد و نام عاشورا و قیام امام حسین به هر مناسبتی در خاطره ها، ماندگار و جاودانه شود؛ از جمله، امام صادق علیه السلام، دراین باره، چنین، می فرمایند:
يا سَديرُ، تَزورُ قَبرَ الحُسَينِ عليه السلام في كُلِّ يَومٍ؟ قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ! لا، قالَ: فَما أجفاكُم! قالَ: فَتَزورونَهُ في كُلِّ جُمعَةٍ؟ قُلتُ: لا. قالَ: فَتَزورونَهُ في كُلِّ شَهرٍ؟ قُلتُ: لا. قالَ: فَتَزورونَهُ في كُلِّ سَنَةٍ؟ قُلتُ: قَد يَكونُ ذلِكَ. قالَ: يا سَديرُ، ما أجفاكُم لِلحُسَينِ عليه السلام! أما عَلِمتَ أنَّ للّهِ عَزَّ وجَلَّ ألفَي ألفِ مَلَكٍ شُعثٍ غُبرٍ يَبكونَ ويَزورونَ لا يَفتُرونَ، وما عَلَيكَ يا سَديرُ أن تَزورَ قَبرَ الحُسَينِ في كُلِّ جُمعَةٍ خَمسَ مَرّاتٍ وفي كُلِّ يَومٍ مَرَّةً؟ قُلتُ: جُعِلتُ فِداكَ! إنَّ بَينَنا وبَينَهُ فَراسِخَ كَثيرَةً. فَقالَ لي: اصعَد فَوقَ سَطحِكَ، ثُمَّ تَلتَفِتُ يَمنَةً ويَسرَةً، ثُمَّ تَرفَعُ رَأسَكَ إلَى السَّماءِ، ثُمَّ انحو نَحوَ القَبرِ، وتَقولُ: السَّلامُ عَلَيكَ يا أبا عَبدِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيكَ ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ، تُكتَبُ لَكَ زَورَةٌ، وَالزَّورَةُ حُجَّةٌ وعُمرَةٌ. قالَ سَديرٌ: فَرُبَّما فَعَلتُ فِي الشَّهرِ أكثَرَ مِن عِشرينَ مَرَّةً.
اى سَدير! قبر حسين عليه السلام را در هر روز، زيارت مىكنى؟». گفتم: فدايت شوم، نه! فرمود: «چه قدر جفاكاريد!». فرمود: «او را هفتهاى يك بار، زيارت مىكنيد؟». گفتم: نه. فرمود: «در هر ماه، چه طور؟». گفتم: نه. فرمود: «در هر سال، چه؟». گفتم: گاه، چنين مىشود. فرمود: «اى سَدير! چه قدر به حسين عليه السلام جفا مىكنيد! آيا نمىدانى كه خداى عزوجل، دو هزار هزار فرشته پريشان غبارآلود دارد كه مىگِريند و زيارت مىكنند و خسته نمىشوند. چه مىشود اى سَدير كه قبر حسين عليه السلام را در هر هفته، پنج بار و در هر روز، يك بار، زيارت كنى؟». گفتم: فدايت شوم! ميان ما و او فرسنگها راه است. امام عليه السلام به من فرمود: «به بالاى بام خانهات برو. سپس به راست و چپ، توجّه كن و آن گاه، سرت را به سوى آسمان، بالا ببر و به سوى قبر حسين عليه السلام رو كن و بگو:" السَّلامُ عَلَيكَ يا أبا عَبدِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيكَ و رَحمَةُ اللّهِ و بَرَكاتُهُ: سلام بر تو، یا ابا عبد اللّه! سلام و رحمت و بركات خدا بر تو باد!". برايت، يك زيارت نوشته مىشود و زيارت، [معادل] يك حج و عمره است». [پس از آن،] گاهی در يك ماه، بيش از بيست بار، این دستور امام صادق را انجام می دادم.
آری؛ إنَّ لِقَتْلِ الحسینِ حَرارَةً فی قلوبِ المومنینَ لا تَبْرُدُ أبداً. همانا به خاطر کشته شدن حسین علیه السلام حرارتی در دل های مومنین است که هرگز سرد نمی شود.
کد مطلب : ۱۵۳۳۹
