حافظ خبر - «رویکردهای غلط لیبرالی» پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب همچنان در بسیاری از عرصه ها ادامه دارد/ «دیپلماسی انقلاب اسلامی» هیچگاه توسط دولتها دنبال نشده است/ بزرگترین دستاورد فتنه 88 این بود که نظام را متوجه مخاطرات علوم انسانی غرب کرد

حافظ نیوز/ اشاره: پرداختن به مباحث بسیار مهمی همچون علت های تغییر ذائقه سیاسی مردم ایران طی دهه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، لزوم و چگونگی اسلامی کردن علوم انسانی، بررسی ریشه ای معضلات فرهنگی و اجتماعی نظیر چرایی رشد سبک زندگی غربی در سطح جامعه و موارد بسیار مهم دیگر، سبب شد تا با دکتر سید سعید زاهد زاهدانی استاد دانشگاه شیراز و مسئول پژوهشکده‏ تحول و ارتقای علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز به گفتگو بنشینیم.
در ادامه، گفتگوی متفاوت و خواندنی ”حافظ نیوز“ با دکتر زاهدانی استاد دانشگاه شیراز را می خوانید:

چرا علیرغم تاکیداتی که مقام معظم رهبری طی سالهای گذشته بر روی مقولاتی همچون اقتصاد مقاومتی، اصلاح الگوی مصرف و یا اصلاح سبک زندگی داشته اند، اما در عمل در این عرصه شاهد تحول جدی نیستیم؟ آیا اراده کافی توسط مسئولان و ارگانها برای جامه عمل پوشاندن به فرامین رهبری وجود ندارد یا اشکال کار در جای دیگری است؟
سبک زندگی اجتماعی محصول فرهنگ است و تا فرهنگ عمومی عوض نشود سبک زندگی تغییر نمی کند.
کشور ما از اواخر دوره قاجار تحت مدیریت اجتماعی اروپائیها قرار گرفته است و آنها سبک زندگی متناسب با فرهنگ غربی را در جامعه ما اشاعه داده اند. نظام مند ترین تلاش برای تغییر در سبک زندگی ایرانیان نیز از سال 1325توسط مشاوران و مستشاران آمریکایی، در کشور ما در قالب برنامه های توسعه در عرصه های فرهنگی و اقتصادی را تعریف و پایه ریزی شد که این برنامه ها، از سال 1327 در ایران آغاز

سبک زندگی اجتماعی محصول فرهنگ است و تا فرهنگ عمومی عوض نشود سبک زندگی تغییر نمی کند.

و عملیاتی گردید. بنابراین سبک زندگی غربی از دهه ها قبل در کشور ما بنیانگذاری شده است و در آن ایام، با صداهای مخالف و منتقد تغییر سبک زندگی به شدیدترین شکل ممکن برخورد صورت می گرفت.
در دهه 30، اقتصاد ایران متناسب با اقتصاد لیبرال سرمایه داری متناسب و همسو و بلکه وابسته شد، در دهه 40 الگوهای فرهنگ غربی توسط رژیم پهلوی در جامعه ایران تا حد بسیاری نهادینه شد و دهه 50 نیز دهه توسعه سیاسی بر مبنای تئوری های لیبرال دموکراسی سکولار در جامعه ایران بود.
لذا شیوه و شکل حاکمیت های استعمار گرایانه، همواره اینگونه است که ابتدا اقتصاد و سپس فرهنگ را در جامعه مورد نظر، نهادینه می کنند و در ادامه، با تعریف نظام سیاسی مطلوب، آن جامعه را برای همیشه به یک اجتماع بی خطر برای استعمارگران و همراه در عرصه های گوناگون بین المللی تبدیل می کنند. لذا این سیاست در ایران نیز طی دهه های متمادی، پیگیری شد و آنچه که امروز، از آن تحت عنوان ریشه های سبک زندگی غربی در جامعه یاد می شود، در واقع ریشه در همین اقدامات صورت گرفته طی دهه های متمادی در کشور بوده است.
اما آنچه که سبب شد استعمارگران ایران پیش از انقلاب اسلامی، در دستیابی به اهداف خود با مشکل مواجه شوند این بود که علمای اسلامی در دهه های 20، 30 و 40 به شدیدترین شکل ممکن با این دگرگونی ها به مخالفت برخواستند که به قیام 15 خرداد سال 42 و سخنرانی های روشنگرانه امام راحل با این جمله معروف که «اسلام در خطر است» می توان اشاره کرد. همین مقاومتها و روشنگریها، در دهه پنجاه با همراهی و جانفشانی مردم همراه شد و رژیم پهلوی سرنگون شد.
اما در مقام پاسخ به پرسش شما باید بگویم انقلاب اسلامی منجر به تغییر و تحول در همه عرصه های برنامه

انقلاب اسلامی منجر به تغییر و تحول در همه عرصه های برنامه ریزی و مدیریت اجتماعی نشده است.

ریزی و مدیریت اجتماعی نشده است. از جمله در مباحث بسیار مهم اقتصادی و فرهنگی، در سالها و بلکه دهه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز متاسفانه همچنان با تداوم همان رویکردهای غلط مواجه بوده ایم که نتیجه آن، روی زمین ماندن مطالبات مقام معظم رهبری و رشد سبک زندگی غربی می باشد. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اغلب رهنمود های اساسی امام راحل و مقام معظم رهبری در واقع با هدف برهم زدن نظم غلط به وجود آمده در عرصه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مطرح شده است که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

علت تداوم این رویکردهای غلط در عرصه های گوناگون پس از گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی چیست؟
ده سال نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تثبیت نظام سیاسی و جنگ با دشمن خارجی گذشت که البته بنده معتقدم جنگ تحمیلی، مصلح بسیار بزرگی در جامعه ایران بوده و بسیاری از ارزشهای انسانی و اسلامی، به برکت وجود جنگ تحمیلی در جامعه ما پدیدار و نهادینه شد.
اما پس از اتمام دهه نخست، ما با دوران سازندگی مواجه شدیم که متاسفانه بخش اعظمی از داشته های معنوی و ارزشهای نهادینه شده در سطح جامعه را در این دوران، از دست دادیم. درواقع، برنامه توسعه سازندگی دولت کارگزاران، همان برنامه ششم توسعه شاه ملعون بود که تنها ظاهر آن با تغییراتی همراه شده بود ولی روح و تفکر حاکم بر این طرح، در واقع منبعث از سیاست های رژیم پهلوی بود.
در این ایام، با رشد تجمل گرایی و اشرافی گری مواجه می شویم و ترویج بسیاری از مفاهیم غلط دیگر که درواقع، نوعی ارتجاع و بازگشت به عقب محسوب می شود.
پس از این دوران هشت ساله، با دولت اصلاحات و برنامه توسعه سیاسی مواجه می شویم که در واقع امتداد همان برنامه های

در دولت اصلاحات با رشد تجمل گرایی و اشرافی گری مواجه می شویم و ترویج بسیاری از مفاهیم غلط دیگر که درواقع، نوعی ارتجاع و بازگشت به عقب محسوب می شود.

فرهنگی و اقتصادی دولت قبل بود. اما تفاوت عمده دولت اصلاحات در این بود که کوشید تا توسعه سیاسی به سبک کشورهای غربی و متناسب با نظام های لیبرال دموکراسی سکولار را در ایران پیاده سازی کند که به دلیل تعارضات بسیار این الگو با نظام سیاسی حاکم، تنش ها و هرج و مرج هایی نیز به وجود آمد.
در ادامه با دولت احمدی نژاد مواجه شدیم که این دولت، کوشید تا با شعار عدالت اجتماعی، به اهداف و خط اصلی انقلاب بازگردد اما متاسفانه، به دلیل فقدان یکبرنامه مدون، صحیح و مبتنی بر آموزه های اسلامی در ادامه کار با بن بست و بی برنامگی مواجه شد و تقریبا شیرازه امور در برخی زمینه ها از دست دولت خارج شد. پس از دولت احمدی نژاد نیز با دولت تدبیر و امید مواجه هستیم که در واقع، امتداد دولتهای سازندگی و اصلاحات می باشد.

برای اصلاح وضع موجود و دستیابی به آرمانهایی نظیر سبک زندگی اسلامی ایرانی، اقتصادی سالم و پویا و نهایتا اجتماعی رو به جلو چه باید کرد؟
بحث اصلی در این زمینه، از اقتصاد آغاز می شود. اگر اقتصاد مقاومتی، به معنای واقعی کلمه در کشور ما نهادینه و پیگیری شود و در ادامه، فرهنگ متناظر با آن نیز محقق شود این آغاز اصلاح جامعه در عرصه های گوناگون و حرکت جدی به سمت تحقق آرمانهایی نظیر سبک زندگی ایرانی اسلامی و اصلاح الگوی مصرف و بقیه موارد خواهد بود که در ادامه بیشتر در این باره صحبت خواهیم کرد. اما متاسفانه در این عرصه، اقدام جدی و اساسی از سوی دولت ها صورت نمی گیرد و عمده اقدامات، توسط مردم و در واقع در زیر پوست جامعه انجام می گیرد.
اگر به وجهه بیرونی نظام جمهوری اسلامی نگاه کنیم، با رویشهای ارزشمندی نظیر شیخ الزکزاکی، شهید نمر، سید حسن نصرالله و چهره های ارزشمند دیگری در سطح منطقه و جهان مواجه می شویم. اما این پرسش همچنان مطرح است که چرا در درون کشور، همچنان با تعارضات فرهنگی و اجتماعی

مدیریت هر جامعه ای، بر اساس علوم انسانی اتفاق می افتد و این الگوها هستند که جوامع را مدیریت می کنند و نه افراد.

تاسف برانگیزی مواجه هستیم به نحوی که گاهی اوقات این شبهه به وجود می آید که آیا این رویش ها، حاصل همین سیستم مستقر است یا خیر! بنابراین پرسش این است که این تعارض، چه پاسخ منطقی می تواند داشته باشد؟
نکته تلخی که باید به آن اعتراف کنیم، آن است که تقریبا از ابتدای دولت سازندگی مسلمین، مستضعفان و انقلابیون جهان به دلیل دیدن برخی رویکردهای غلط و ارتجاعی از سوی دولت سازندگی، از دستگاه دیپلماسی دولت جمهوری اسلامی نا امید شدند و از آن به بعد، دیپلماسی انقلابی جمهوری اسلامی در سطح منطقه و جهان توسط مقام معظم رهبری و بر مبنای برخی دیگر از ساز و کارها دنبال می شود.
لذا روشهایی که عنوان شد، در واقع محصول دیپلماسی و اقدامات ولی فقیه است و ارتباط چندانی با خروجی منطقی دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه دولتها نداشته است. البته ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که همراهی دولت ها و همسویی آنها با این سبک از دیپلماسی، در واقع در برهه هایی موید و تقویت کننده این رویکرد بوده است.

از سال 88 و با وقوع فتنه، مبحث بسیار مهم لزوم اسلامی کردن علوم انسانی در کشور به صورت جدی آغاز شد و حتی برخی از جامعه شناسان اجتماعی و نظریه پردازان سیاسی، فتنه را محصول طبیعی ترویج علوم انسانی غرب در کشور دانستند. به عنوان مسئول پژوهشکده تحول در علوم انسانی، در این باره چه نظری دارید؟
طبیعتا مدیریت هر جامعه ای، بر اساس علوم انسانی اتفاق می افتد و این الگوها هستند که جوامع را مدیریت می کنند و نه افراد. بنابراین، اینکه ساختار و الگوها تغییر نکند و تنها افرادی لائیک، عرصه مدیریت کشور را ترک کنند و افرادی متدین جایگزین آنها شوند اما در عمل به همان ساختار و الگوهای مدیریتی پایبند باشند و راه قبل را ادامه دهند، طبیعتا

نظام اسلامی در سال 88 فهمید برای آنکه بدنه نخبگانی و خواص، با فتنه ها همراهی نداشته باشند و اتفاقا به روشنگری توده های عموم نیز در بزنگاه های مهم بپردازند، باید تربیت یافته علوم انسانی اسلامی باشند.

نه تنها منجر به تغییر شگرفی نخواهد شد بلکه در ادامه، آن جامعه را با تعارضات جدی نیز مواجه خواهد کرد. نخستین بار، شهید صدر در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی این مسئله را مورد توجه جدی قرار داد و با طرح موضوع اقتصاد اسلامی، کوشید تا بخشی از نیازهای موجود در این عرصه را جبران کند و با تعریف یک اقتصاد پویا و اسلامی، مانع بزرگی را از سر راه حکومتی که دستاورد انقلاب اسلامی بود بردارد.
این مسئله، در ادامه مورد تاکید حضرت امام نیز قرار گرفت و به دستور ایشان، افرادی برای تعریف علوم انسانی اسلامی که اقتصاد تنها یک بعُد آن محسوب می شود، ماموریت یافتند و حتی موسساتی نیز برای تحقق این امر شکل گرفت. اما در ادامه و پس از استقرار جمهوری اسلامی، دانشی که عملا مورد استفاده قرار گرفت همان دانش و علوم انسانی آمده از غرب بود و حتی اقداماتی مانند انقلاب فرهنگی و تعطیلی یک ساله دانشگاه ها هم به اصلاح این وضع کمکی نکرد.
یکی از دلایلی که شاید سبب شد در این عرصه، اتفاق جدی رخ ندهد این بود که لزوم اسلامی کردن دانشگاه و علوم انسانی هیچگاه به درستی درک نشد. فتنه 88 وریشه یابی علت و عوامل آن، در واقع سبب بیداری بزرگی در نظام حاکمیتی جموری اسلامی شد و درواقع، نظام پاشنه آشیل خود را در غربی بودن علوم انسانی شامل علوم تربیتی، اقتصادی، روابط اجتماعی و سیاسی و غیره یافت و فهمید برای آنکه بدنه نخبگانی و خواص، با فتنه ها همراهی نداشته باشند و اتفاقا به روشنگری توده های عموم نیز در بزنگاه های مهم بپردازند، باید تربیت یافته علوم انسانی اسلامی باشند.
لذا این مسئله، از سال 88 عمومیت فراگیرتری یافت و از سوی مقام معظم رهبری به عنوان یک دستورالعمل اجتماعی مطرح گردید.
بنابراین یکی از اهداف و کارکردهای اصلی علوم انسانی اسلامی، این است که یک جامعه نخبگانی همسو با آرمانهای اسلامی تربیت کند و این مفهوم، در تقابل آشکار با نتیجه و محصول علوم انسانی غرب می باشد.

پایان قسمت نخست - ادامه دارد...