حجت الاسلام سید محمد انجوی نژاد برای شیرازیها روحانی نام آشنایی است. روحانی که سالها پیش با راه اندازی کانون رهپویان وصال ارتباط با جوانان شیرازی را آغاز کرد و حال پس از گذشت قریب دو دهه فعالیت، حسینیه سید الشهدا واقع در خیابان شهید آقایی شیراز محل رفت و آمد هفتگی خیل کثیری از جوانان هیئتی و خداجوی شیرازی شده است. اما بزرگترین اتفاقی که می توان آن را با حجت الاسلام انجوی نژاد و کانون رهپویان وصال شیراز مرتبط دانست، برگزاری مراسم معنوی اعتکاف در شیراز است. کانون رهپویان وصال سالها پیش با برگزاری اعتکاف جوانان در مسجد رسول اعظم شیراز، پایه گذار حرکتی فرهنگی شد که امروز تبدیل به بزرگترین و پرجمعیت ترین مراسم معنوی اعتکاف در کل کشور شده است. در ادامه با حجت الاسلام انجوی نژاد پیرامون اثرات این مراسم معنوی و شبهات مطرح شده پیرامون آن به گفتگو نشستیم.
گفتگوی «حافظ نیوز» با حجت الاسلام انجوی نژاد پیرامون بزرگترین اعتکاف کشور؛
40 درصد شرکت کنندگان در اعتکاف برای نخستین بار در این مراسم شرکت می کنند/ نمی دانم چرا دولت برای برگزاری این مراسم کمک نمی کند
تاریخ انتشاردوشنبه ۳۱ فروردين ۱۳۹۴ ساعت ۱۴:۱۵
- اگر بخواهید اعتکاف را در یک جمله بیان کنید چه می گویید؟
اعتکاف یک نوع بازسازی روحی و جسمی است، در واقع اعتکاف تمدیدی برای بیعت با خدا و دور شدن از ظواهر دنیایی برای بازگشتن به خویش است.
- بهتر نیست به جای هزینه های اعتکاف به فقرا کمک کنیم؟!
هر عبادتی یک هزینه داردحتی یک نماز جماعت هم که می خواهی بروی هزینه دارد. می شود بگوییم هزینه رفت و برگشت 200 نمازگزار را جمع کنیم و بدهیم به یک فقیر؟! هر چیزی در عالم یک هزینه ای دارد یکی از چیزهایی هم که هزینه دارد عبادت است اگر انسان ها برنامه ریزی داشته باشند در هیچ جا اسراف و تبذیر نکنند می توانند هزینه های همه چیز را سر جای خودش بپردازند، به هیچ قشری هم فشاری نیاید.
- آیا روش های قدیمی مرسوم در برگزاری اعتکاف باعث افت در رسیدن به هدف اصلی اعتکاف نمی شود؟
یک سری چیزها که سنت اعتکاف است سر جای خود است اما نحوه برگزاری که برنامه هایش است باید بروز شوند و با نیازهای امروز مخاطبین سر و کار داشته باشد. یک مسجد برای طلاب حوزه اعتکاف برگزار می کند، مسجدی هم برای دانش آموزان و یا سالمندان و... که هر کدام باید با توجه به نیازهای مخاطبان برنامه ریزی داشته باشد. یک الگوی ثابت برای برگزاری اعتکاف نداریم. به نیاز مستقیم مخاطبان نگاه می کنیم، برنامه های ثابت در همه اعتکاف ها سر جای خودش است. یک سری برنامه هایی در حدی که لازم باشد برای مخاطبین، آنها را اضافه می کنیم. ولی حقیقت اعتکاف این است که قاعدتا هیچ برنامه ای نباید باشد. یعنی آدم ها باید به یک درجه ای رسیده باشند که بتوانند 3 روز خلوت کنند تنها با خدا. از آن آدم ها هر که آمد بر طبق نیاز آنها برنامه داریم.
- شما به خلوت و اعمال فردی اشاره داشتید در حالی که به جمع و کثرت در اعتکاف نیز اشاره شده است، آیا این دو در تضاد و تداخل نیستند؟
به جمع، زیاد اشاره نشده است. در واقع به خلوت و نماز جماعت اشاره شده که این یک آموزش است برای انسان که در بین جمع، خلوت داشته باشد ولی اینکه یک فردی بخواهد برود در یک مسجدی برای خودش اعتکاف بگیرد این خودش اعتکاف خیلی خوبی است. برخی مواقع افرادی برای برگزاری اعتکاف 3 روز به مساجد میروند این موضوع قبلا بوده الآن هم است. این ها وارد شده است. برنامه جمعی در اعتکاف به آن صورت وارد نشده است در اعمال حقیقی اعتکاف، لیکن توصیه شده که سخنرانی و توسل و این ها در اعتکاف باشد خوب است. این ها طبیعتش هم این است که اینجور برنامه ها به صورت جمعی بهتر است.
- آیا افرادی که هر ساله برای اعتکاف می آیند تکراری نیستند و این ضرورت احساس نمی شود که افراد جدیدی باید جذب شوند؟ چگونه باید افراد جدیدی را جذب کرد؟
ما خودمان طبق آماری که داریم هر ساله 30 الی 40 درصد افرادی که در اعتکاف شرکت می کنند برای بار اول است و این افراد تکراری نیستند. افرادی هم هستند که به عنوان ستون اعتکاف هستند و برگزار کننده ها هستند این ها معمولا دیده می شوند و سال ها حضور دارند ولی در آمارهایی که از بچه ها می گیریم معمولا 40 درصد معتکفین برای بار اول برای شرکت در این عبادت می آیند. البته این قاعده ای است که افراد در زندگی خود هر چند سال یک بار معتکف شوند. این مثل نماز می ماند که نمی شود بگویی عده ای همیشه به مسجد می آیند و حضورشان تکراری است. یک عده ای که همیشه باید بیایند ولی خوب رویش هم باید وجود داشته باشد. برای جذب افراد هم باید مقدمه چینی بشود یک جاهایی رسانه می تواند کار کند ولی جاهایی مثل کانون رهپویان وصال در برنامه های طول سالشان برنامه جذب را دارند و در مراسم اعتکاف بیشتر بر روی ثبات افراد کار می کنند. ولی جاهایی هم هستند که اعتکاف دانش آموزی یا دانشجویی برگزار می کنند و این ها با تبلیغات و این ها سعی می کنند مردم را جذب کنند. ولی اگر کار اعتکاف به صورت پروژه ای باشد خیلی بهتر است.
- به وجود آوردن فضای بحث و گفتمان در اعتکاف باعث افت در رسیدن به هدف اصلی اعتکاف نمی شود؟
خیر. بحث و گفتمان جزو بالاترین عبادات است، گفتمان علمی و عقیدتی. منتهای مراتب بحث بر سر این است که انگیزه برای رسیدن به حقیقت باشد یا برای رسیدن به پیروزی! اگر انگیزه پیروزی در بحث باشد که جدل به حساب می آید و اعتکاف را باطل می کند. اما اگر انگیزه ما رسیدن به حقیقت باشد طبیعتا نه تنها بد نیست بلکه جزو بزرگترین عبادات است.
- برای تداوم افرادی که برای اولین بار به اعتکاف می آیند با فضای مسجد و معنویت چه کار باید کرد؟
کار ما الآن در کانون همین است؛ کانون را معرفی می کنیم و غرفه می زنیم و سعی می کنیم بچه ها را به بقیه پروژه های فرهنگی که داریم جذب کنیم. در مساجد هم باید همین گونه باشد یعنی باید مسجدی که در آن اعتکاف برگزار می شود خودش را معرفی کند و سعی کند که مستمعین را برای دوره های بعدهم در مباحث مسجد درگیر کند. یعنی اعتکاف باید یک زمینه ای باشد برای برخی از مساجد که بار دیگر فعال بشوند، نوسازی کنند و خودشان نیروی جدید بگیرند. ما در کانون معمولا اینطوری هستیم در اعتکاف نیروی جدید جذب می کنیم و معمولا این ها را در کادر وارد می کنیم.
- فرق اعتکاف که به نوعی ریاضت کشیدن است با برنامه های ریاضتی مرتاض ها چیست؟
ما ریاضت را اصل نمیدانیم ریاضت را وسیله می دانیم. ریاضت به این معنا که ما می گوییم مرتاضی نیست. ریاضت تعریف دینی شده است. ریاضت یک فشار جسمی است، مثل روزه گرفتن که یک فشاری است برای رسیدن به جسمی بهتر. یعنی روزه می گیریم برای داشتن جسمی بهتر. بقیه اعمال دینی هم که ریاضت در خود دارند برای صحت است. اما ریاضت های غیردینی از باب صحت نیست؛ مرتاض ها به خود فشار می آورند برای اینکه قوای جسمی شان را آزاد کنند برای رسیدن به مقاصد و مطامع دنیوی و غیره. ما اصلا در دین ریاضت نداریم هر چه دسورالعمل به این شکل است هم برای رسیدن به صحت است. اعتکاف هم همین است. ریاضت نیست یک عبادتی 3 روزه است برای صحت بهتر جسم و روح.
- این سؤال گاهی مطرح می شود که آیا بهتر نیست بجای اینکه یک اعتکاف متمرکز و بزرگ برگزار شود اعتکاف ها به دل مساجد بروند و چندین اعتکاف در مساجد محلات داشته باشیم؟ آیا اینگونه در مجموع شاهد استقبال بیشتری نخواهیم بود؟
الآن هر مسجدی که بخواهد می تواند اعتکاف برگزار کند و اکنون در شیراز قریب به 100 مسجد اعتکاف برگزار می کنند. قبلا می شد گفت که اعتکاف متمرکز است اما از وقتی به صورت مردمی برگزار می شود همه دخیل هستند. همه شهر ها و شهرستان های کوچک هم در مساجد اعتکاف برگزار می شود. هر کسی بخواهد اعتکاف برگزار کند می شود ولی نمی شود گفت که این اعتکاف های بزرگ را تعطیل کنیم چرا که اصلا ضرورتی ندارد. همه مساجد اعتکاف بگیرند اما اعتکاف های بزرگ هم باید باشند ضمن اینکه برخی از برنامه هایی که برگزار می شوند قابلیت تکثیر را ندارند مثلا یک سخنران، مداح و تشکیلات و برنامه می خواهیم اجرا کنیم که این مواقع که این اعتکاف ها به صورت مردمی ایجاد می شود جمعیت زیادی استقبال می کنند. یک مسجدی 100 نفر ظرفیت دارد و جایی دیگر 10 الی 20 هزار نفر ظرفیت دارد. به نسبت ظرفیت مساجد بستگی دارد.
- میزان همکاری نهادهای شهری در جهت برگزاری اعتکاف آیا مطلوب بوده یا خیر؟ چه میزان کمک دولتی دریافت کردید؟
نمیدانم. من در جریان سخت افزاری کارهای اعتکاف زیاد نیستم.
- یعنی شما اطلاع ندارید که چه میزان کمک دولتی دریافت کرده اید؟
نه؛ میدانم که هیچ چیزی دریافت نکرده ایم اما دلیلش را نمی دانم. الان هزینه ای که برای هر نفر برآورد شده مبلغ 50 هزارتومان است در حالی که 35 هزارتومان دریافت می کنیم و ماباقی تخفیف داده می شود. برای تعداد 10 هزار نفر، 150 میلیون تومان هزینه می شود که از این مقدار نهایتا از طریق کمکهای دولتی 5 الی 10 میلیون تومان می دهند ولی مبلغی که چشمگیر باشد خیر. تاآنجایی که بتوانیم هزینه می دهیم و باقی را چک می دهیم. البته بجز مجموعه سپاه که واقعا برای برگزاری این مراسم همکاری می کند و لجستیک خودش را میدهد.
- برای نگه داشتن حال و هوای معنوی اعتکاف در بعد از ایام البیض چه باید کرد؟
این خیلی بحث جدی است. اول باید تداوم داشته باشد دوم نباید قطع بشود و در این وادی ها باشند سوم باید مباحثی مطرح بشود که بچه ها به تفکر واداشته شوند و تصمیم بگیرند. از نظر ما اعتکافی خوب است که منجر به تصمیم و تغییر بشود. تغییر از نقطه ای که هستیم به نقطه بالاتر. وقتی این اتفاق می افتد آدم از بالا رفتنش لذت دارد و وقتی در پروژه فرهنگی قرار می گیرد به خودش می گوید قدم بعدی مثلا در ماه شعبان سپس قدم دیگر در ماه رمضان و همین گونه در مناسبت های دیگر پروژه ای 10 الی 15 قسمتی را برای سالش در نظر می گیرد. در این اعتکاف باید بچه ها را به نقطه ای برسانیم که دوست داشته باشند ارتقا پیدا کنند.
اعتکاف یک نوع بازسازی روحی و جسمی است، در واقع اعتکاف تمدیدی برای بیعت با خدا و دور شدن از ظواهر دنیایی برای بازگشتن به خویش است.
- بهتر نیست به جای هزینه های اعتکاف به فقرا کمک کنیم؟!
هر عبادتی یک هزینه داردحتی یک نماز جماعت هم که می خواهی بروی هزینه دارد. می شود بگوییم هزینه رفت و برگشت 200 نمازگزار را جمع کنیم و بدهیم به یک فقیر؟! هر چیزی در عالم یک هزینه ای دارد یکی از چیزهایی هم که هزینه دارد عبادت است اگر انسان ها برنامه ریزی داشته باشند در هیچ جا اسراف و تبذیر نکنند می توانند هزینه های همه چیز را سر جای خودش بپردازند، به هیچ قشری هم فشاری نیاید.
- آیا روش های قدیمی مرسوم در برگزاری اعتکاف باعث افت در رسیدن به هدف اصلی اعتکاف نمی شود؟
یک سری چیزها که سنت اعتکاف است سر جای خود است اما نحوه برگزاری که برنامه هایش است باید بروز شوند و با نیازهای امروز مخاطبین سر و کار داشته باشد. یک مسجد برای طلاب حوزه اعتکاف برگزار می کند، مسجدی هم برای دانش آموزان و یا سالمندان و... که هر کدام باید با توجه به نیازهای مخاطبان برنامه ریزی داشته باشد. یک الگوی ثابت برای برگزاری اعتکاف نداریم. به نیاز مستقیم مخاطبان نگاه می کنیم، برنامه های ثابت در همه اعتکاف ها سر جای خودش است. یک سری برنامه هایی در حدی که لازم باشد برای مخاطبین، آنها را اضافه می کنیم. ولی حقیقت اعتکاف این است که قاعدتا هیچ برنامه ای نباید باشد. یعنی آدم ها باید به یک درجه ای رسیده باشند که بتوانند 3 روز خلوت کنند تنها با خدا. از آن آدم ها هر که آمد بر طبق نیاز آنها برنامه داریم.
- شما به خلوت و اعمال فردی اشاره داشتید در حالی که به جمع و کثرت در اعتکاف نیز اشاره شده است، آیا این دو در تضاد و تداخل نیستند؟
به جمع، زیاد اشاره نشده است. در واقع به خلوت و نماز جماعت اشاره شده که این یک آموزش است برای انسان که در بین جمع، خلوت داشته باشد ولی اینکه یک فردی بخواهد برود در یک مسجدی برای خودش اعتکاف بگیرد این خودش اعتکاف خیلی خوبی است. برخی مواقع افرادی برای برگزاری اعتکاف 3 روز به مساجد میروند این موضوع قبلا بوده الآن هم است. این ها وارد شده است. برنامه جمعی در اعتکاف به آن صورت وارد نشده است در اعمال حقیقی اعتکاف، لیکن توصیه شده که سخنرانی و توسل و این ها در اعتکاف باشد خوب است. این ها طبیعتش هم این است که اینجور برنامه ها به صورت جمعی بهتر است.
- آیا افرادی که هر ساله برای اعتکاف می آیند تکراری نیستند و این ضرورت احساس نمی شود که افراد جدیدی باید جذب شوند؟ چگونه باید افراد جدیدی را جذب کرد؟
ما خودمان طبق آماری که داریم هر ساله 30 الی 40 درصد افرادی که در اعتکاف شرکت می کنند برای بار اول است و این افراد تکراری نیستند. افرادی هم هستند که به عنوان ستون اعتکاف هستند و برگزار کننده ها هستند این ها معمولا دیده می شوند و سال ها حضور دارند ولی در آمارهایی که از بچه ها می گیریم معمولا 40 درصد معتکفین برای بار اول برای شرکت در این عبادت می آیند. البته این قاعده ای است که افراد در زندگی خود هر چند سال یک بار معتکف شوند. این مثل نماز می ماند که نمی شود بگویی عده ای همیشه به مسجد می آیند و حضورشان تکراری است. یک عده ای که همیشه باید بیایند ولی خوب رویش هم باید وجود داشته باشد. برای جذب افراد هم باید مقدمه چینی بشود یک جاهایی رسانه می تواند کار کند ولی جاهایی مثل کانون رهپویان وصال در برنامه های طول سالشان برنامه جذب را دارند و در مراسم اعتکاف بیشتر بر روی ثبات افراد کار می کنند. ولی جاهایی هم هستند که اعتکاف دانش آموزی یا دانشجویی برگزار می کنند و این ها با تبلیغات و این ها سعی می کنند مردم را جذب کنند. ولی اگر کار اعتکاف به صورت پروژه ای باشد خیلی بهتر است.
- به وجود آوردن فضای بحث و گفتمان در اعتکاف باعث افت در رسیدن به هدف اصلی اعتکاف نمی شود؟
خیر. بحث و گفتمان جزو بالاترین عبادات است، گفتمان علمی و عقیدتی. منتهای مراتب بحث بر سر این است که انگیزه برای رسیدن به حقیقت باشد یا برای رسیدن به پیروزی! اگر انگیزه پیروزی در بحث باشد که جدل به حساب می آید و اعتکاف را باطل می کند. اما اگر انگیزه ما رسیدن به حقیقت باشد طبیعتا نه تنها بد نیست بلکه جزو بزرگترین عبادات است.
- برای تداوم افرادی که برای اولین بار به اعتکاف می آیند با فضای مسجد و معنویت چه کار باید کرد؟
کار ما الآن در کانون همین است؛ کانون را معرفی می کنیم و غرفه می زنیم و سعی می کنیم بچه ها را به بقیه پروژه های فرهنگی که داریم جذب کنیم. در مساجد هم باید همین گونه باشد یعنی باید مسجدی که در آن اعتکاف برگزار می شود خودش را معرفی کند و سعی کند که مستمعین را برای دوره های بعدهم در مباحث مسجد درگیر کند. یعنی اعتکاف باید یک زمینه ای باشد برای برخی از مساجد که بار دیگر فعال بشوند، نوسازی کنند و خودشان نیروی جدید بگیرند. ما در کانون معمولا اینطوری هستیم در اعتکاف نیروی جدید جذب می کنیم و معمولا این ها را در کادر وارد می کنیم.
- فرق اعتکاف که به نوعی ریاضت کشیدن است با برنامه های ریاضتی مرتاض ها چیست؟
ما ریاضت را اصل نمیدانیم ریاضت را وسیله می دانیم. ریاضت به این معنا که ما می گوییم مرتاضی نیست. ریاضت تعریف دینی شده است. ریاضت یک فشار جسمی است، مثل روزه گرفتن که یک فشاری است برای رسیدن به جسمی بهتر. یعنی روزه می گیریم برای داشتن جسمی بهتر. بقیه اعمال دینی هم که ریاضت در خود دارند برای صحت است. اما ریاضت های غیردینی از باب صحت نیست؛ مرتاض ها به خود فشار می آورند برای اینکه قوای جسمی شان را آزاد کنند برای رسیدن به مقاصد و مطامع دنیوی و غیره. ما اصلا در دین ریاضت نداریم هر چه دسورالعمل به این شکل است هم برای رسیدن به صحت است. اعتکاف هم همین است. ریاضت نیست یک عبادتی 3 روزه است برای صحت بهتر جسم و روح.
- این سؤال گاهی مطرح می شود که آیا بهتر نیست بجای اینکه یک اعتکاف متمرکز و بزرگ برگزار شود اعتکاف ها به دل مساجد بروند و چندین اعتکاف در مساجد محلات داشته باشیم؟ آیا اینگونه در مجموع شاهد استقبال بیشتری نخواهیم بود؟
الآن هر مسجدی که بخواهد می تواند اعتکاف برگزار کند و اکنون در شیراز قریب به 100 مسجد اعتکاف برگزار می کنند. قبلا می شد گفت که اعتکاف متمرکز است اما از وقتی به صورت مردمی برگزار می شود همه دخیل هستند. همه شهر ها و شهرستان های کوچک هم در مساجد اعتکاف برگزار می شود. هر کسی بخواهد اعتکاف برگزار کند می شود ولی نمی شود گفت که این اعتکاف های بزرگ را تعطیل کنیم چرا که اصلا ضرورتی ندارد. همه مساجد اعتکاف بگیرند اما اعتکاف های بزرگ هم باید باشند ضمن اینکه برخی از برنامه هایی که برگزار می شوند قابلیت تکثیر را ندارند مثلا یک سخنران، مداح و تشکیلات و برنامه می خواهیم اجرا کنیم که این مواقع که این اعتکاف ها به صورت مردمی ایجاد می شود جمعیت زیادی استقبال می کنند. یک مسجدی 100 نفر ظرفیت دارد و جایی دیگر 10 الی 20 هزار نفر ظرفیت دارد. به نسبت ظرفیت مساجد بستگی دارد.
- میزان همکاری نهادهای شهری در جهت برگزاری اعتکاف آیا مطلوب بوده یا خیر؟ چه میزان کمک دولتی دریافت کردید؟
نمیدانم. من در جریان سخت افزاری کارهای اعتکاف زیاد نیستم.
- یعنی شما اطلاع ندارید که چه میزان کمک دولتی دریافت کرده اید؟
نه؛ میدانم که هیچ چیزی دریافت نکرده ایم اما دلیلش را نمی دانم. الان هزینه ای که برای هر نفر برآورد شده مبلغ 50 هزارتومان است در حالی که 35 هزارتومان دریافت می کنیم و ماباقی تخفیف داده می شود. برای تعداد 10 هزار نفر، 150 میلیون تومان هزینه می شود که از این مقدار نهایتا از طریق کمکهای دولتی 5 الی 10 میلیون تومان می دهند ولی مبلغی که چشمگیر باشد خیر. تاآنجایی که بتوانیم هزینه می دهیم و باقی را چک می دهیم. البته بجز مجموعه سپاه که واقعا برای برگزاری این مراسم همکاری می کند و لجستیک خودش را میدهد.
- برای نگه داشتن حال و هوای معنوی اعتکاف در بعد از ایام البیض چه باید کرد؟
این خیلی بحث جدی است. اول باید تداوم داشته باشد دوم نباید قطع بشود و در این وادی ها باشند سوم باید مباحثی مطرح بشود که بچه ها به تفکر واداشته شوند و تصمیم بگیرند. از نظر ما اعتکافی خوب است که منجر به تصمیم و تغییر بشود. تغییر از نقطه ای که هستیم به نقطه بالاتر. وقتی این اتفاق می افتد آدم از بالا رفتنش لذت دارد و وقتی در پروژه فرهنگی قرار می گیرد به خودش می گوید قدم بعدی مثلا در ماه شعبان سپس قدم دیگر در ماه رمضان و همین گونه در مناسبت های دیگر پروژه ای 10 الی 15 قسمتی را برای سالش در نظر می گیرد. در این اعتکاف باید بچه ها را به نقطه ای برسانیم که دوست داشته باشند ارتقا پیدا کنند.
کد مطلب : ۶۱۵۲
