دعوای «فکت شیت »* ها ؛ این روزهای اختلاف نظر دربرخی رسانه های ایرانی است؛ «فکت شیتی» که آمریکایی ها درباره بیانیه مطبوعاتی سوئیس منتشر کرده اند و در این طرف کره خاکی، در ایران، برای برخی تبدیل به یک سوژه تحلیلی ونقد هیئت مذاکره کننده شده است.
این روز ها تلویزیون ایران خیلی از فکت شیت آمریکایی ها درباره بیانیه مطبوعاتی سوئیس و اختلاف آن با سخنان مقامات ایرانی درباره بیانیه سخن می گوید؛ اما برای مردم روشن نمی کنند که فکت ها شیت ها چه هستند و چرا ممکن است در بین فکت شیت های منتشر شده در مورد یک موضوع واحد، اختلافاتی دیده شود؛ که اگر بگویند و توضیح دهند، شاید نه دعوایی پیش بیاید و نه این همه سردرگمی !
«فکت شیت» ها چه هستند؟
در برخی از کشور ها مانند ایران که عموما تکیه مردم و حتی مقامات بر فرهنگ شفاهی است، عموما جمع بندی و تفاسیر حول یک اتفاق مهم بین المللی و حتی داخلی، از طریق مصاحبه با مقام مسئول مربوطه در داخل راهروهای یک همایش، یک مراسم ختم، در هنگام سوار یا پیاده شدن از هواپیما و... انجام می شود. ایرانیان در بهترین حالت زمانی به نوشتن می پردازند که نتوانند شفاهی در رسانه مطلبی را بگویند.
این سنت ایرانی، البته در آمریکا وجود ندارد. آمریکایی ها عموما در مورد مسائل مهم بین المللی و داخلی، استنباط و برداشت خود را به صورت اطلاعیه ای رسمی به منظور توجیه افکار عمومی و سایر مقامات منتشر می کنند. این اطلاعیه رسمی فکت شیت نام دارد که عموما در کنار برداشت از یک واقعه مهم، حاوی اطلاعاتی مختصر درباره آن واقعه نیز هست.
در اروپا انتشار «فکت شیت» به سفت و سختی آمریکا نیست. هرچند اروپایی ها نیز مانند ما سنت شفاهی ندارند، برداشت و تحلیل خود درباره یک اتفاق مهم به ویژه بین المللی را در قالب یک بیانیه کلی اظهار و روند کلی و گرایش عمومی خود از روند و سیر یک اتفاق مهم بین المللی بیان می کنند.
چرا ممکن است بین دو فکت شیت با موضوع واحد اختلاف نظر باشد؟
همان طور که گفته شد، فکت شیت ها، متونی استنباطی از یک واقعه مهم برای معرفی دستاورد های کشورهای دخیل در آن واقعه یا اتفاق است. طبیعی است که وقتی دو کشور متخاصم یا رقیب بخواهند دستاوردهای خود را از یک واقعه برای مردم خود بیان کنند، آنچه مطلوب خود و مردم می دانند، برجسته سازی می کنند. تأکید می شود که اطلاعات موجود در فکت شیت ها لزوما غلط نیستند، بلکه جنبه ای از یک توافق مهم در یک فکت شیت برجسته سازی می شود و جنبه ای دیگر از آن ممکن است پردازش نشود.
از آنجا که فکت شیت بیان دستاوردهای یک کشور است، لزوما از دستاوردهای خودی گفته می شود و ممکن نیست در فکت شیت آمریکایی ها گفته شود: ما حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناختیم یا ما تحریم های ایران را یکجا برخواهیم داشت یا راکتور آب سنگین اراک را برای ایرانیان تثبیت خواهیم کرد و یا دارایی های ایرانیان را به آنان بازخواهیم گرد اند یا ایران حق فروش مواد غنی شده خود را خواهد داشت. در حالی که همه این ها را بر اساس بیانیه سوئیس ایران به دست آورده است.
در یک فکت شیت با اطلاعات مهم در یک سند بین المللی به گونه ای بازی می شود و از هنر برجسته سازی دستاوردهای و کوچک شمردن دستاوردهای طرف مقابل بحث می شود که برای افکار عمومی، خاطر جمعی حاصل شود که دستاورد حاصل شده است. طبیعتا در یک مذاکره بین المللی هم یکی برنده و دیگری بازنده مطلق نیست و هر کسی می تواند با استناد به دستاوردهای خود، روایت خود را بگوید. به همین دلیل است که از بیانیه سوئیس، همزمان ایران و آمریکا می توانند روایت خاص خود را داشته باشند و هرچند هیچ کدام هم دروغ نمی گویند، روایاتشان بر اساس نگاه هر یک به دستاورد ها متفاوت است.
لذا اگر چه دعوای فکت شیت ها، اصالتی ندارد، با استناد به این ها، روحیه ملت را تضعیف کردن درست نیست .
