دوران سالمندی مرحله‌ای از زندگی است که از ۶۰ سالگی شروع می‌شود، اما این باور که دوران سالمندی در همه‌ افراد با کاهش توانایی‌ های جسمی و روانی عمیق همراه است واقعیت ندارد و اکثر افراد سالمند توانایی ‌خود را تا حد قابل توجهی حفظ می ‌کنند.

به گزارش حافظ خبر،  افراد سالمند سالم اغلب سطح فعالیت اجتماعی خود را تا حدی که فقط تفاوت جزیی با افراد میانسال دارد در حد مطلوب نگه می‌ دارند. برای خیلی از افراد‌، دوران سالمندی تداوم رشد هوشی، هیجانی و روانی است. بر اساس یافته ها، حفظ فعالیت اجتماعی برای سلامت جسمی و روانی سالمندان حائز اهمیت است و در این صورت فرد سالمند می‌تواند احساس کفایت و احترام به نفس را در خود تداوم بخشد. آنچه که اطرافیان فرد سالمند شایسته است انجام دهند کمک به «حفظ حس احترام» و «عزت نفس» سالمند است‌. فرد سالمند اگر مورد حمایت اجتماعی و خانوادگی قرار گیرد، سلامت جسمی و روانی او تامین می‌ شود و عزت نفس بالایی پیدا می ‌کند. هر چه فرد سالمند توان جسمی خود را تداوم بخشد بهتر می‌ تواند با عوامل خطرزای محیطی مقابله کند. 

پنج علت اصلی بروز حوادث که بالاترین میزان حادثه در منزل را برای سالمندان تشکیل می‌دهد را می توان شامل تماس با مایعات داغ‌، تماس با اجسام تیز‌، زمین خوردن‌، سقوط و برخورد با اجسام (ضربه) برشمرد.

با توجه به علت هایی که اشاره شد، سالمندان به عنوان یکی از اقشار آسیب ‌پذیر به محیطی ایمن نیاز دارند که بتوانند در آن از عوامل خطرزا مصون باشند و یا این عوامل برایشان به کمترین میزان رسیده باشد.

در محیط داخل و بیرون منزل سالمندان با حوادث گوناگونی مواجه هستند که در ادامه به مهم ترین این حوادث و روش‌های پیشگیری از آنها اشاره می‌شود:

سقوط: یکی از شایع ترین حوادث در سالمندان سقوط است. افراد سالمند به علت ضعف عضلانی، عدم تعادل جسمی و به علت سرگیجه (ناشی از تغییرات فشار خون) قادر به ممانعت از سقوط و زمین خوردن نیستند‌. اینگونه حوادث ممکن است در حمام، راه ‌پله، سطوح لیز و لغزنده (به ویژه سطوح سنگی و پوشیده شده با پارکت و سرامیک)‌ و حتی در تختخواب (سقوط از تختخواب) اتفاق بیفتد. برای پیشگیری از این حوادث توصیه می شود :

·         در کنار دوش حمام، برای سالمندان دستگیره وجود داشته باشد و در کف حمام و زیر دوش، زیر پایی غیر‌لغزنده قرار گیرد.

·         در راه پله ‌ها و تمامی محل‌ های عبور سالمندان در منزل باید نور و روشنایی کافی وجود داشته باشد و این محل‌ها عاری از هر‌گونه وسایل اضافی و مانع باشد و سطوح آنها لغزنده نباشد.

·         نخستین پله و آخرین پله باید علامت‌گذاری شود.

·         فرش و موکت در منزل باید به زمین فیکس شده باشد و سر نخورد.

·         برای ایمنی هر چه بیشتر، سالمندان حین راه رفتن در منزل و خارج از آن باید عصا همراه داشته باشند.

·         تلفن باید در نزدیکی محل خواب و نشستن فرد سالمند باشد تا زمان پاسخگویی به آن که با عجله بلند می‌شود، زمین نخورد.

·         در زمستان و در هوای برفی و بارانی سالمندان باید کفش‌ عاج‌دار بپوشند و عصا همراه داشته باشند و خیلی با احتیاط گام بر‌دارند.

·         از آنجایی که برخی سالمندان در تمامی ساعات روز عادت به چرت زدن دارند (به علت اختلالات خواب و کم‌خوابی مکرر در طول شب) باید صندلی محل نشستن آنها و یا تختخواب آنها ایمن باشد و در وضعیتی باشند که حین چرت زدن سقوط نکنند

·         همچنان که تمامی محل‌های نشستن و رفت و آمد سالمندان باید نور کافی داشته باشد، لازم است محل خواب سالمندان نیز در طول شب از یک نور ملایم برخوردار باشد.

·         در مقابل بالکن‌‌، در کنار پنجره‌ها و در کنار راه ‌پله‌ها باید نرده و حفاظ مناسب وجود داشته باشد.

خفگی: در برخی سالمندان به علت حالت ‌های بیقراری و رفتارهای تکانشی ممکن است حادثه پریدن غذا و خوراکی‌ها به راه‌های تنفسی اتفاق بیفتد، زیرا برخی مواقع آنها با بی‌ توجهی و عجولانه غذا می‌خورند و این حادثه می ‌تواند منجر به خفگی شود.

برای پیشگیری از این مساله بهتر است‌: 

·         سالمندان حین خوردن غذا و هر نوع خوراکی دیگر تنها نباشند‌.

·         از طریق فیلم به سالمندان آموزش ‌های لازم ارائه شود. 

·         نوع غذاهای آنان متفاوت باشد.

در بخش دوم این مطلب، دیگر حوادث تهدیدکننده سلامت سالمندان و راه های پیشگیری از آن را دنبال می کنیم./برزگری

دکتر عبدالرحیم اسداللهی عضو هیات علمی گروه ارتقای سلامت دانشکده بهداشت شیراز