وضع تغذیه‌ای ایرانیان نگران‌کننده است. هم مصرف لبنیات در کشور مشکل دارد، هم سبزی و میوه و گوشت. آمارها نشان می‌دهد تنها ١٠‌درصد ایرانیان، میوه و سبزی به اندازه کافی مصرف می‌کنند. مابقی اما مشکل تغذیه‌ای دارند. مصرف گوشت قرمز، مرغ و ماهی هم پایین‌تر از میانگین جهانی است، آن‌قدر که خیلی از مسئولان تغذیه‌ای را نگران کرده. آنها از شرایط تغذیه‌ای ایرانیان، با توجه به شیوع بالای بیماری‌های غیرواگیر، به شدت نگران هستند.

به گزارش حافظ نیوز به نقل از شهروند، دیابت، فشار خون، سکته‌های مغزی و قلبی، سرطان و پوکی استخوان، بیماری‌هایی است که گریبانگیر ایرانیان شده و به این زودی هم آنها را رها نمی‌کند. «فرید نوبخت»، کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت است. او شرایط را نامناسب توصیف می‌کند و درباره سیمای بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه در کشور به «شهروند» می‌گوید: « ایرانی‌ها تا ١٥٠‌سال پیش به خاطر بیماری‌های عفونی جانشان را از دست می‌دادند، اما از دو سه دهه اخیر، وضع فرق کرده و دیگر ایرانی‌ها نه به‌خاطر بیماری‌های عفونی که به دلیل بیماری‌های غیرواگیر می‌میرند، یعنی همان دیابت و فشار خون و سکته‌های مغزی و قلبی و بیماری‌های تنفسی و ... به همین خاطر هم برنامه ملی کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر تهیه شد.» به گفته او، براساس یک تعهد بین‌المللی ایران باید براساس برنامه کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، عوامل خطر این بیماری‌ها و مصر‌شان را کنترل کند. این عوامل خطر هم شامل، مصرف نمک، قند و شکر ساده و چربی و روغنی است که در مواد غذایی ما به وفور، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حالا همین اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت در سال‌های گذشته، اقداماتی برای کاهش مصرف عوامل خطر انجام داده که نوبخت به آن اشاره می‌کند: «ما در سه‌سال اخیر برنامه بسیج همگانی آموزش تغذیه را شروع کردیم که امسال و سال‌های آینده نیز ادامه دارد، براساس این برنامه، مردم با آموزش‌هایی که از سوی این اداره ارایه می‌شود، نسبت به مضرات مصرف مواد غذایی اطلاع پیدا می‌کنند. البته با بخشی از صنایع غذایی هم صحبت‌هایی کرده‌ایم تا استاندارد مصرف قند و شکر، روغن و نمک را در غذاهای فرآوری شده مانند کمپوت‌ها، آبمیوه‌ها و نوشابه‌ها و سوسیس و کالباس و به‌طورکلی غذاهایی که شیرینی و نمک و روغن زیادی در آنها وجود دارد، کاهش دهیم. » به گفته او در این برنامه، مواد غذایی مضر حذف نمی‌شوند، تنها میزان مضر بودنشان کاهش پیدا می‌کند.

ایرانی‌ها دچار افراط شده‌اند، مصرف نمک و شکر و روغن به اندازه‌ای زیاد شده که دیگر مسئولان وزارت بهداشت، به هشدار متوسل شده‌اند. مصرف روزانه ١٢ گرم نمک، یعنی ٧ گرم بیشتر از استانداردهای جهانی، دلیلی بر همین مصرف بی‌رویه است. نمکی که ١٢‌میلیون نفر را به فشار خون مبتلا کرده و منجر به سکته مغزی ١٥٠‌هزار ایرانی می‌شود. نوبخت به شرایط فعلی اشاره می‌کند: « براساس توصیه‌های بین‌المللی هر فرد باید روزانه ٥ گرم نمک مصرف کند، اما در ایران، هر نفر ١٢ گرم نمک مصرف می‌کند که دو برابر توصیه‌های بین‌المللی است، این خود یک زنگ خطر است چرا که با شیوع بیماری‌های غیرواگیر ناشی از مصرف بیش از اندازه نمک، شکر و روغن، افراد ناتوان می‌شوند و قدرت کار پیدا نمی‌کنند، بنابراین با بیمار شدن افراد و کاهش عمرشان، میزان بازدهی هم پایین می‌رود».

به گفته او اضافه وزن، چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، مشکلات استخوانی مانند پوکی استخوان و سرطان، نتیجه تغذیه نادرست است.

کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت، مشکلات تغذیه‌ای مردم را تنها در نداشتن سواد غذایی نمی‌داند، به اعتقاد او، ایرانیان، از نظر فرهنگی هم در زمینه تغذیه مشکل دارند: « یکی از برنامه‌های ما در اداره بهبود تغذیه، ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه‌ای مردم است، سوء تغذیه تنها با مسائل اقتصادی سر و کار ندارد، بسیاری از افراد، از نظر مالی مشکلی ندارند اما به خاطر نداشتن فرهنگ و سواد تغذیه‌ای دچار اختلال می‌شوند، به‌هرحال ما از نظر تغذیه‌ای درحال گذار هستیم، درحالی‌که برخی افراد به خاطر سوء تغذیه کم وزن و کوتاه قد هستند، عده‌ای به خاطر مشکلات تغذیه‌ای، چاق هستند و اضافه وزن دارند.»

الگوی تغذیه‌ای ایرانیان تغییر کرده، ایرانیانی که تا پیش از این، همه دور یک سفره می‌نشستند و هر وعده‌شان را با ماست و سبزیجات شروع می‌کردند، حالا دیگر نه خبری از آن ماست و نه سبزی است: «قبلا سفره در خانواده‌های ایرانی حرمت داشت و در کانون خانواده مورد توجه قرار می‌گرفت، مردم در گذشته از تغذیه مطلوبی برخوردار بودند، مواد مغزی و دارای ارزش غذایی در وعده‌های روزانه غذایی آنها پیدا می‌شد، حالا ولی نوع زندگی مردم و دور از خانواده بودن خیلی‌ها در شهرها، منجر شده تا این افراد به سمت استفاده از مواد غذایی آماده روی آورند، غذاهایی که با مصرف‌شان برای نظام سلامت گرفتاری ایجاد کرده‌اند.» نوبخت اینها را می‌گوید.

افزایش گرایش مردم به مصرف فست فودها

آذر ماه دو‌سال پیش بود که بانک مرکزی با انتشار گزارشی به این پرسش که «ایرانی‌ها چقدر فست‌فود می‌خورند؟» پاسخ داد. آماری که دیگر به‌روز نشد، نه از طرف بانک مرکزی و نه حتی وزارت بهداشت. همان موقع اعلام شد که ٧٧‌میلیون ایرانی که حالا جمعیت‌شان به بیش از ٨٠‌میلیون نفر رسیده، بیش از ١١‌هزار‌میلیارد تومان برای خوردن غذا و خوراکی‌های آماده، هزینه کردند. براساس آخرین بررسی بانک مرکزی تا پایان‌سال ٩٠ هم، هر خانوار ایرانی سالانه ٣٨٠‌هزار تومان برای خرید فست‌فود هزینه می‌کرد.

کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت می‌گوید که وزارت بهداشت بررسی درباره میزان مصرف فست‌فود در ایران انجام نداده، با این حال با استناد به گزارش‌ها، تأکید می‌کند که روند مصرف بی‌رویه شده است: «ما از حدود دو دهه پیش شاهد گسترش روز افزون مصرف فست‌فودها در کشور هستیم، این‌که هر ایرانی یا هر خانوار، در ماه، چند وعده غذایی فست فود مصرف می‌کنند، آماری است که وزارت بهداشت در اختیار ندارد اما بررسی کیفیت مصرف مواد غذایی در هر ٥ سال، نشان می‌دهد که میزان استفاده خیلی بالا و نگران‌کننده است.» او می‌گوید: «فرهنگ غذایی تاریخی ایران، نامناسب نیست، ما از نظر میوه، تنوع زیادی داریم و سبزی فراوانی هم در دسترس است اما با تغییرات اجتماعی، رویکرد تغذیه‌ای ایجاد شده که افراد را به سمت مصرف مواد غذایی آماده سوق داده.»
او به مواد غذایی اشاره می‌کند که در دو دهه اخیر به تدریج از برنامه غذایی ایرانیان حذف شد: «ما در مصرف میوه و سبزی آمار نگران‌کننده‌ای داریم، نزدیک به ٩٠‌درصد ایرانیان، کمتر از میزان کافی، میوه و سبزی مصرف می‌کنند، این در حالی است که هر نفر باید روزانه ٥ واحد میوه مصرف کند، وضع مصرف سبزی هم تعریفی ندارد، همه اینها در شرایطی است که در گذشته میوه و سبزی وعده‌های اصلی ایرانیان بود.»

نوبخت به موضوع دیگری هم اشاره می‌کند. به گفته او مصرف نان هم در ایران شرایط خوبی ندارد: « نان در ایران مانند خیلی از کشورها، قوت غالب است، اما همین نان هم از نظر استاندارد، مشکل زیادی دارد و می‌شود گفت که مواد مغذی ندارد، چرا که نان به‌عنوان منبع کربوهیدرات، باید سبوس داشته باشد اما آردی که برای تهیه نان‌های موجود استفاده می‌شود، آرد سفید است که سبوس ندارد، مردم تصور می‌کنند نان هر چقدر سفید باشد بهتر است، درحالی‌که این طور نیست، حالا حتی برای تهیه نان سنگک هم از آرد نان لواش که سفید است، استفاده می‌شود.»

این کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت، تأکید می‌کند که نگرانی زیادی در ارتباط با سلامت مردم در مصرف نان وجود دارد: « هر ایرانی روزانه ٣٠٠ تا ٣٢٠ گرم نان مصرف می‌کند که اگر قرار باشد از آرد سفید باشد، هیچ ارزش غذایی نخواهد داشت.» نوبخت، سازمان غذا و دارو را به‌عنوان ناظر بر رعایت استانداردهای تغذیه‌ای معرفی می‌کند: «رعایت استانداردهای غذایی به عهده دستگاه‌های مربوطه است اما نظارت با سازمان غذا و دارو و اداره سلامت محیط و کار وزارت بهداشت است.»

مصرف میوه و سبزی ناکافی، نان‌های بدون سبوس، مصرف بیش از اندازه کالری که منجر به اضافه وزن و چاقی می‌شود، سلامت ایرانیان را به خطر انداخته: «اینها مشکلات اساسی ما هستند، نه‌تنها این موضوع که مصرف شیر و لبنیات نیز در ایران نسبت به متوسط جهانی، نامناسب است، ما مصرف بسیار کمی در لبنیات داریم که نمی‌شود همه آن را به مسائل اقتصادی مرتبط دانست، یک بخشی از آن مشکلات مالی است، مسأله دیگر، فرهنگ و سواد تغذیه‌ای است، چرا که خیلی‌ها ممکن است پول داشته باشند اما دچار سوء تغذیه هستند. » کارشناس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت بر این موضوع تأکید می‌کند. او به مصرف پروتیین هم اشاره کرد: «آن‌قدر که نسبت به مصرف سبزی و میوه و لبنیات نگران هستیم، درباره مصرف پروتیین نگرانی نداریم، هر چند که مصرف گوشت ازجمله مرغ و ماهی و گوشت قرمز، کمتر از میانگین جهانی است اما چندان مساله‌ای در ارتباط با آن نداریم.»