حافظ خبر - پرده‌برداری «ثریا» از رویای لغو تحریم ها

به گزارش حافظ، این برنامه با حضور مهندس افشین میرزایی (کارشناس ارشد حوزه‌ی تحریم) به بررسی مستند و ملموس بیش از ده مانع که رفع تحریم‌ها از طریق مذاکرات را در عمل غیرممکن می‌سازد، پرداخت. بازخوانی متن این برنامه که بیش از ده‌ها سند در آن ارائه شد و نثدی کارشناسانه به کارنامه اقتصاد کشور بعد از توافق ژنو پرداخت خالی از لطف نیست. در ادامه این برنامه نیز آقای میرکاظمی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، میهمان تلفنی این برنامه درباره وضعیت رفع تحریم‌ها بود.

* معرفی کتاب «گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر»

بخش اول این برنامه با معرفی کتاب «گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر» پیرامون ساختارهای تحریمی علیه ایران و بررسی نتایج توافق ژنو بر فضای اقتصاد ایران، آغاز شد. افشین میرزایی سرپرست تیم پژوهشی مؤلف کتاب، با اشاره به اهمیت پرداختن دقیق و مستند به موضوع تحریم‌ها، پیرامون این کتاب گفت: پژوهش این کتاب پیرامون تحریم‌ها به خاطر تأثیراتی که تحریم بر روی اقتصاد ما داشته و در این چند سال اخیر هم تشدید شده است و الان هم علّت اصلی ورود ما به مذاکرات؛ به گفته‌ی مسئولین کشور، صرفاً برای رفع تحریم‌ها بوده، انجام گرفته است.

میرزایی انتشار این کتاب را حاصل یک کار پژوهشی و تیمی دانست و افزود: سعی کردیم که به صورت مستند و عملی ساختار تحریم‌ها را در ۹ حوزه‌ای که کشور را درگیر کرده بررسی کنیم. از جمله نفت، بانکی، پتروشیمی، خودروسازی، هواپیماسازی و غیره. همچنین مفاد و اهمیت قوانین تحریمی، یعنی متون تحریمی آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت را بررسی کنیم و همچنین کارنامه‌ی توافق ژنو را ارائه بدهیم.

* در توافق نهایی نیز رفع تحریم‌ها کاملا شبیه توافق ژنو خواهد بود

کارشناس تحریم بررسی آنچه در توافق ژنو رخ داد را با گذشت ۱۶ ماه (یک سال و نیم) از آن و نیز به علّت آنکه این توافق، توافق مادر تمام توافقات بعدی محسوب می‌شود لازم دانست و گفت: به گفته‌ی آمریکایی‌ها این توافق و هر آنچه که در آن اتفاق افتاده است، در توافق نهایی نیز؛ حداقل در مورد برداشته شدن تحریم‌ها، تکرار خواهد شد.

وی افزود: دیوید کوهن که معمار تحریم‌های ایران شناخته می‌شود، چند ماه پیش به صراحت گفته است که شیوه‌ی برداشته شدن تحریم‌ها به همان شیوه‌ی توافق ژنو است. این اظهار نظر رجوع به توافق ژنو را خیلی برای ما مهم می‌کند.

* توافق ژنو یک تجربه‌ی تاریخی مهم است

از طرفی توافق ژنو یک تجربه‌ی تاریخی مهم است. بالاخره یک مراوده‌ای با غرب داشتیم و لازم است که ثبت و ضبط شود. این کتاب سعی کرده است این تجربه را دقیق‌تر بررسی کند و با بررسی طراحی‌های پیچیده‌ای که غربی‌ها داشتند نشان دهد که درواقع از برداشته شدن تحریم‌ها چیز زیادی عاید کشورمان نشده است.

مهندس میرزایی خواسته‌ی ایران در مذاکرات را برداشته‌شدن همه‌ی تحریم‌ها دانست. وی خاطرنشان کرد تحریم‌ها همچنین باید به صورت یک‌جا و دقیقاً همان روز اعلام توافق؛ نه روز اجرای توافق که با امضای توافق فاصله دارد، لغو شود.

* در توافقات ژنو و لوزان فقط سخن از تحریم‌های «مرتبط با هسته‌ای» است

در ادامه میرزایی در پاسخ به سؤال مجری برنامه به تشریح معنای «تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای» پرداخت و گفت: هم در توافق ژنو -در بند گام اول و بند گام نهایی- و هم در توافق لوزان مکتوب شده است که فقط تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای برداشته خواهد شد. آن هم نه همه‌ی تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای بلکه یک‌ سری قیودی وجود دارد که بر این قضیه مترتب شده است. بنابراین لازم است که این تحریم‌های هسته‌ای را بشناسیم و بدانیم که این تحریم‌ها چقدر وجود خارجی دارند و چه چیزی را شامل می‌شوند و چه چیزی را شامل نمی‌شوند.

وی اهمیت تحریم‌های اتحادیه‌ی اروپا و شورای امنیت را در مقابل تحریم‌های آمریکا ناچیز دانست و اظهار داشت: الان اگر آمریکا تحریم‌ها را برندارد، اتفاقی خاصی در برداشتن تحریم‌های اتحادیه‌ی اروپا و شورای امنیت –که در هر دوتایشان هم فقط برداشتن تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای مطرح است ولی فراتر از آن هستند- نمی‌افتد.

* هیچ «تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای» نداریم

مهندس افشین میرزایی با اشاره به جدول تحریم‌های اندیشکده‌ی بین‌المللی بحران گفت: مبنا و پایه‌ی این جدول بر اساس یک پژوهشی است که اندیشکده‌ی بحران –که از اندیشکده‌های معروف بین‌المللی است و مسئولین آمریکایی و نماینده‌ی کنگره و این‌ها عضو آن هستند- انجام داده است. این جدول قوانین تحریم آمریکا (قوانین تحریم کنگره و دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور) را بر اساس مبداء تحریمی و یا علل وضع تحریم‌ها بررسی کرده است. بر این اساس سه دلیل اصلی تصویب داریم. «منع اشاعه‌ی سلاح‌های کشتار جمعی»، «تروریسم» و دیگری هم «نقض حقوق بشر» است. علل دیگری هم داریم که مهمترین‌ش بحث پولشویی است. یعنی چهار دسته‌ی کلی وجود دارد و همان‌طور که در این‌جا می‌بینیم، اسمی از هسته‌ای برده نشده است. ما شبیه‌ترین چیزی که به تحریم هسته‌ای داریم، منع اشاعه‌ی سلاح‌های کشتار جمعی است.

کارشناس ارشد تحریم با تذکر این نکته که منع اشاعه، صرفاً هسته‌ای نیست؛ موشک‌های بالستیک، سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، پرتابگرها و سامانه‌های پرتاب را نیز شامل می‌شود، افزود: ما نمی‌توانیم بگوییم تحریم‌های منع اشاعه، فقط شامل تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای می‌شود و این دو مترادف هستند. در این جدول این دو تا را تفکیک کردند.

* تحریم‌های مرتبط با اشاعه تسلیحات کشتار جمعی اثر اقتصادی اندکی دارند

اگر تخفیف بدهیم و تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را همین منع اشاعه در نظر بگیریم، مشاهده می‌شود که از ۷ قانون تحریمی کنگره، فقط دو قانون کنگره وجود دارد که صرفاً منع اشاعه هست. بقیه‌ی قوانین تحریم چند منظوره هستند. همان دو قانون هم اثر اقتصادی‌شان -همانطورکه این اندیشکده‌ بررسی کرده است-، کم است. در بقیه‌ی قوانین کنگره هم قانونی نداریم که صرفاً منع اشاعه باشد. یعنی فقط آن دو تا قانون است که منع اشاعه است. تصویب یکی از آن‌ها مربوط به سال‌ ۱۹۹۲ است و دیگری نیز سال ۲۰۱۱. البته این‌ها قوانین فعال کنگره هستند. یک سری قوانین وجود دارد که دیگر فعال نیستند. از قوانین فعال کنگره دو تا تحریم منع اشاعه داریم که آن دو تا تحریم هم اثر اقتصادی‌شان پایین هست.

مهندس میرزایی پیرامون دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا نیز گفت: در مورد دستور اجرایی‌ها هم این‌جا می‌بینیم که از میان ۱۰ دستور اجرایی، فقط یک دستور اجرایی هست که آن هم اثر اقتصادی اش کم (Low) است. در وضع بقیه‌ی دستورهای اجرایی هم نداریم که علّت، صرفاً منع اشاعه باشد. یعنی از بین ۱۰ دستور اجرایی فعالی که الان وجود دارد فقط یکی منع اشاعه است. پس در مجموع بین قوانین کنگره و دستور اجرایی‌ها فقط سه قانون داریم که آن سه قانون هم اثر اقتصادی‌شان کم است.

کارشناس حوزه‌ی تحریم با اشاره به اینکه علّت کثرت دستور اجرایی‌های رئیس‌جمهور، تصویب تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهور آمریکا نیست بیان کرد: این‌ تحریم‌ها اکثرشان مصوبات کنگره است که طبق قوانین توسط رئیس‌جمهور آمریکا، تنها ابلاغ شده‌اند.

* تحریم‌های مهم و اثرگذار علل وضع چند منظوره دارند

وی ضمن اشاره به متن قانون‌های اصلی و مهم کنگره‌ی آمریکا، علّت وضع این قوانین را چندمنظوره دانست و افزود: در آمریکا هر سال همراه با بودجه‌ی سالانه یک بحثی وجود دارد به اسم قانون اختیار دفاع ملی (NDAA) که در واقع دفاع ملی نیست، دست اندازی به کشورهای مختلف است. قانون NDAA ۲۰۱۲ خیلی مهم است. چون بانک مرکزی ما طبق این قانون تحریم شده است و آن بحث فروش نفت ما هم که مکمل تحریم‌ بانک مرکزی بوده است، طبق همین قانون تعیین شده است. جاهای مختلف این قانون مشخص کرده که علل وضع قانون و در واقع بهانه‌های تحریم، چیست. ابتدا این بحث منع اشاعه را گفته است. بعد پولشویی و تروریسم بین‌الملل را گفته است. یعنی می‌بینید که اصلاً اسمی از هسته‌ای نیست.

در ادامه مجری برنامه با اشاره به مصاحبه‌ی اوباما با شبکه‌ی العربیه که گفته بود نگران تحریم‌ها نباشید و ما اجرای تحریم‌های غیر هسته‌ای را با قوت هر چه تمام‌تر ادامه می‌دهیم، تأکید کرد در واقع این نمونه‌ای از آن تحریم‌هایی اصلی‌ای ست که ادامه پیدا می‌کند.

افشین میرزایی در ادامه با اشاره به اهمیت تحریم بانک مرکزی افزود: تحریم بانک مرکزی ما خیلی مهم است. این که می‌گوییم خیلی مهم بوده است، به این معنی نیست که کشورمان دست بسته بوده است. اما در مذاکرات قرار است همین تحریم‌های مهم را برداریم. یا مثلاً قانون CISADA هم همین طور. در مقدمه‌ی قانون علل وضع را موشک‌های بالستیک و بعد بحث تروریسم می‌داند و در ادامه اشاره‌های دیگری هم دارد و بحث حقوق بشر و بحث آزادی‌های مذهبی را گفته است. همچنین بحث پولشویی را تکرار کرده است. می‌بینید که CISADA هم همین‌طور. آن هم چندگانه هست. قانون IFCA هم یک قانون مهمی هست در آمریکا. آن هم همین طور، دلایل مختلفی دارد.

مجری برنامه با اشاره به اینکه قراردادن واژه‌ی تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای در متون توافق ژنو و تفاهم لوزان، قیدی کاملاً زیرکانه است تا اکثر تحریم‌های اصلی را از توافق‌ها خارج کنند، افزود حالا اگر هسته‌ای را هم کوتاه بیایید و غنی‌سازی را کنار بگذارید -این محدودیت‌هایی که ما پذیرفتیم را بپذیرید- اتفاق خاصی نمی‌افتد و تحریم‌های اصلی قرار هست که سر جایش بماند.

* استفاده از عبارت تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای، پیش از توافق ژنو سابقه نداشته است

کارشناس تحریم با تأیید اظهارات مجری برنامه گفت: اصلاً این واژه‌ی Nuclear-related Sanctions یک واژه‌ای است که شاید قبل از این اصلاً سابقه نداشته است و با توافقات اخیر وارد فضای حقوقی، سیاسی و اقتصادی شد. این را اتفاقاً ۳۴۴ نفر از نماینده‌های کنگره نامه زدند به اوباما و در نامه اشاره کردند که مفهوم تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای اصلاً در قوانین آمریکا وجود ندارد. بعضاً فکر می‌کنند که تفاوتی وجود دارد بین کنگره و دولت آمریکا. کنگره آن نامه را زده است و دولت آمریکا هم در پاراف‌های نهایی که همین چند ماه پیش منتشر کرده است، این را گفته است که معماری تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای کاملاً حفظ می‌شود و بازگشت‌پذیر هم هست. بحث تروریسم، حقوق بشر و موشک‌های بالستیک را هم گفته است.

* بررسی موانعی که رفع تحریم از طریق مذاکره را غیرممکن می‌‌سازد

در ادامه کارشناس برنامه به بررسی درس‌های توافق ژنو، به منظور تلاش برای بهبود پارامترهای توافق نهایی پرداخت. افشین میرزایی عدم پایبندی طرف غربی و آمریکا به تعهدات ناچیزش در عمل را واقعیت اجرای توافق ژنو دانست و گفت: در این پژوهشی که کردیم درواقع با یک سری طراحی‌های پیچیده‌ی اقتصادی، سیاسی و حقوقی برخورد کردیم که نشان می‌داد برخورد غربی‌ها حتی در دادن امتیازها و مذاکرات اجرایی به گونه‌ای است که در نهایت خیلی عایدی خاصی برای کشور حاصل نشود. الان هم همین طور که شما فرمودید در خلال مذاکرات هستیم و اگر این رویه‌ای که در ژنو بود ادامه پیدا کند و روند مذاکرات پیش رود ما باید نگرانی‌های جدی داشته باشیم. ما می‌خواهیم اشاره کنیم به موانعی که بر سر راه برداشته شدن تحریم‌ها وجود دارد.

۱- درهم تنیدگی تحریم‌ها موجب می‌شود برداشته شدن یک تحریم به تنهایی فایده‌ای نداشته باشد

وی افزود: مانع اول که نکته‌ی بسیار مهمی هست «در هم تنیدگی تحریم‌ها» هست. به خاطر این که تحریم‌ها در حوزه‌های مختلف به یک دیگر پیوستگی دارند این گونه نیست که اگر یک تحریمی به صورت منفرد برداشته شود، رفعش به ما کمکی کند. به خصوص بعضی از تحریم‌ها زیرساخت سایر تحریم‌ها محسوب می‌شوند. مثلاً تحریم‌های مالی و بانکی این گونه هستند. چون بالاخره در هر معامله‌ای با طرف‌های خارجی و در هر صنعتی و یا در هر تجارتی نیاز به بحث‌های بانکی دارید. علل وضع تحریم‌های بانکی هم مرتبط با هسته‌ای نیست. اگر این تحریم‌های بانکی و مالی برداشته نشود اثرش را روی بقیه‌ی حوزه‌ها مثل خودرو، پتروشیمی و هواپیمایی می‌گذارند. یعنی فرض کنیم یک تحریم اگر حتی برداشته هم شود ولی تحریم مالی برداشته نشود، خب اتفاقی نمی‌افتد. همین‌طور تحریم کشتیرانی. ۹۰% حمل و نقل خارجی ما از طریق کشتی است. اگر تحریم‌های حوزه‌ی کشتیرانی برداشته نشود، اثرش را در تمام حوزه‌ها می‌گذارد. تأکید می‌کنم که منفرد برداشتن تحریم‌های یک حوزه نمی‌تواند اثرگذار باشد. ما تجربه‌ی ژنو را هم پیش رو داریم. مثلاً تحریم خودرو سازی وعده داده شد که تعلیق شود. این اظهاراتی هست که طرف‌های خارجی کردند. انجمن قطعه‌سازان فرانسه می‌گوید که ما قرارداد نمی‌توانیم ببندیم به خاطر این که تحریم‌های مالی سر جایش باقی مانده است. مدیران شرکت رنو هم باقی ماندن تحریم‌های بانکی را مانع از بازگشت‌شان به ایران و نقش آفرینی‌شان می‌دانند. می‌دانیم در خودرو سازی به همین دلایل و دلایل دیگری -که البت بحث دیگری دارد- اتفاقی نیفتاد. یا در تجرات کالاهای اساسی و بشردوستانه همین اتفاق افتاد. خبرگزاری رویترز یک گزارش مفصل منتشر کرده و از ترس بانک‌ها برای تعامل با ایران در حوزه‌ی بشردوستانه -که حتی مطابق قوانین آمریکا از تحریم‌ها معاف بوده- گفته است. به همین خاطر در این حوزه هم اتفاقی نیفتاده است و یا پتروشیمی هم همین طور است. ما مثال‌های متعددی داریم که در کتاب مفصلاً این‌ها بحث شده است.

۲- در یک حوزه‌ی تحریمی هم با مجموعه‌ای از تحریم‌های مختلف مواجه‌ایم

مهندس افشین میرزایی مانع دیگر را چندسطحی بودن و هم‌پوشانی تحریم‌های یک حوزه دانست و گفت: مانع دومی که در این مسیر وجود دارد، این است که صرف نظر از این که تحریم‌های حوزه‌های مختلف با هم پیوستگی دارند، حتی در یک حوزه‌ی واحد هم تنها با یک تحریم مواجه نیستیم. این تحریم‌ها، ابعاد و زوایای مختلف هر حوزه را در لایه‌های متفاوت پوشش می‌دهند. مثلاً چهار قانون مستقل داریم که از ابعاد مختلف، خرید طلا و دیگر فلزات گران‌بها توسط ایران را مورد تحریم قرار داده است. به این ترتیب اگر یکی از این قانون‌ها هم برداشته شود، تفاوتی رخ نمی‌دهد و برای آن که گشایشی در این زمینه ایجاد شود، لازم است کلیه‌ی این تحریم‌ها رفع شود.

ردیف	عنوان	تاریخ اجرایی شدن	محتوای تحریم مرتبط با طلا
1	تحریم معاملات طلا و فلزات گرانبها با ایران در اتحادیه‌ی اروپا	3 بهمن90 23 ژانویه 2012	معاملات طلا و فلزات گرانبها با بانک‌ها و نهادهای دولتی ایران به منظور مسدود کردن دارایی های بانک مرکزی ایران
2	فرمان اجرایی 13622 رئیس جمهور آمریکا	8 مرداد 91 30 جولای 2012	فروش طلا به فردی که از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران باشد
3	قانون کاهش خطر ایران و حقوق بشر سوریه مصوب کنگره آمریکا	18 بهمن 91 6 فوریه 2013	مبادلاتی که در آن‌ها طلا حضور دارد و بانک و نهادی که معامله طلا کند (به جز مبادلات دوجانبه و کالاهای بشر دوستانه)
4	قانون آزادی و عدم اشاعه تسلیحاتی ایران مصوب کنگره آمریکا	10 تیر 92 1 جولای 2013	فروش طلا به هر فرد یا شرکت ایرانی

وی افزود: بی‌ثمر بودن تعلیق بخشی از تحریم‌های یک حوزه، تجربه‌ای بود که در توافق ژنو آزموده شد. برای مثال در مورد تحریم‌های بانکی، دانستن این نکته بسیار اهمیت دارد که تحریم‌های بانکی ۵ شاخه‌ی اصلی دارند:

تحریم ارزی: یعنی ارزهای دلار و یورو مورد تحریم قرار گرفته‌اند (به تعبیر دقیق‌تر، یورو به صورت کامل تحریم نشده ولی بر آن محدودیت‌های شدیدی اعمال شده است). روی درهم امارات هم فشارهایی آوردند.

تحریم نهادهای مالی: همه‌ی بانک‌های بزرگ ما تحریم شده‌اند. بانک مرکزی کشور نیز مشمول تحریم است.

تشدید نظارت‌ها: به دلیل تشدید نظارت بر عمل‌کرد بانک‌های بین‌المللی در پی تحریم‌ها و جریمه کردن آن‌ها با این بهانه، بانک‌های جهان از تعامل با ما هراس دارند.

ایجاد مانع در دست‌رسی به دارایی‌ها: یک بخش از دارایی‌های ما در پی تحریم بانک مرکزی از دسترس خارج شده و بخشی دیگر نیز به حکم قضایی بلوکه شده است.

تحریم شبکه‌های انتقال الکترونیک پیام‌های مالی: تحریمی که شاید مردم به اسم تحریم سوئیفت می‌شناسند. البته سوئیفت، یکی از این شبکه‌های پیام رسانی بین بانکی ست.

* تا سایر تحریم‌های بانکی برطرف نشود آزادسازی دارایی‌های خارج از دسترس سودی نخواهد داشت

مهندس میرزایی با اشاره به وعده‌ی آزادسازی ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار از ۱۰۰ میلیارد دلار دارایی‌های خارج از دسترس ایران گفت: در ژنو فقط وعده‌ی ازادسازی بخشی از دارایی‌های خارج از دسترس -که البته عددش در قیاس با شاید ۱۰۰ میلیارد دارایی خارج از دسترس خیلی اندک بود-، که فقط ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار است به ما داده شد. به خاطر باقی ماندن بقیه‌ی این تحریم ها، یعنی تحریم ارزی، تحریم بانکی و تشدید نظارت‌ها و تحریم سوئیف، آن چیزی که در عمل اتفاق افتاد این بود که بازگشت اموال خیلی با اما و اگر همراه شد که مفصلاً در کتاب به این موضوع پرداخته‌ایم. ولی اگر بپذیریم که مثلاً پول‌ها به صورت نقدی برگشته است -یعنی این فرضیه را قبول داشته باشیم-، از ابتدا قرار نبود پول این گونه به کشور برگردد. چون ما این کار را قبل از توافق هم انجام می‌دادیم. شاید هم به گفته‌ی بعضی از مسئولین امر و مطلعین با هزینه‌ی کمتر. بالاخره حمل و نقل خارج از روال بانکی، هزینه‌هایی‌ دارد (هزینه‌ی امنیتی و جابجایی و ...). همچنین این پول‌ها به دلار به ما پرداخت نشده است و طبق گزارش‌هایی که خود بانک مرکزی داده است به ارزهایی مثل ین ژاپن، فرانک سوئیس و یا ارزهای دیگر به ما داده شد. چون تحریم دلار باقی مانده بود. تبدیل آن برای ما کلی هزینه ایجاد کرد و این باعث شد که اگر فرض کنیم پول‌ها برگشتند این از آن مقدار کم ۲/۴ و یا ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار هم پایین‌تر آمده است. همین عدد خیلی کوچک را هم ببینید اگر فرض کنیم که الان کامل هم رسیده باشد خیلی سخت به دستمان رسیده است.

وی پیرامون تحریم شرکت‌های مهم کشتیرانی گفت: در مورد تحریم‌های حمل و نقل و کشتیرانی که گفتم جزء تحریم‌های زیرساختی ما هست، همین اتفاق افتاد. ۶ تحریم اصلی داریم که در پاورقی توافق ژنو اشاره شد که خدمات بعضی از حوزه‌ها مثل خودروسازی و یا پتروشیمی برداشته شود که کشتیرانی هم جزء خدمات مرتبط بود. اما دقیقاً در اسناد توافق این آمده است که دو شرکت بزرگ ما، یعنی شرکت ملی نفت‌کش و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی تحت تحریم باقی می‌مانند و یا شرکت‌های بهره بردار بندر که شرکت‌های معروفی هم هستند. این‌ تحریم‌ها باقی ماند چون این‌ها در لیست تحریمی آمریکا هستند. ما می‌خواهیم بگوییم که اگر فقط یک بخشی از تحریم‌های یک حوزه برداشته شود این جوری باعث می‌شود که انگار تحریم در عمل برداشته نشده است. این شرکت‌های کشتیرانی و نفت‌کش صاحب عمده‌ی کشتیرانی ما بوده است. برداشته نشدن این تحریم‌ها مساوی با این است که در واقع تحریم کشتیرانی ما برداشته نشد. همین اتفاق هم افتاد و در حوزه‌های مختلف هم مشکل برایمان ایجاد شد.

۳- با تعلیق کوتاه‌مدت تحریم‌ها نمی‌توان قرارداد بین‌المللی امضا کرد

مهندس میرزایی یکی دیگر از مشکلات توافقات هسته‌ای را تعلیق (نه لغو) تحریم‌ها دانست و خاطرنشان کرد: در توافق ژنو تحریم‌ها تعلیق شد. در توافق جدید (لوزان) هم خبری از لغو نیست و قرار است طبق تصریحی که شده است تحریم‌ها تعلیق شود. آن هم نه تعلیق‌های بلند مدت. تعلیق‌های کوتاه مدت و برگشت پذیر و این خودش یعنی این که هر لحظه امکان دارد تحریم‌ها برگردند و اتفاقاً آمریکایی‌ها روی این مسئله خیلی تأکید دارند که ما تحریم‌ها را برگشت پذیر طراحی کردیم. این ویژگی امکان عقد قراردادهای بلند مدت را از ما می‌گیرد. در برخی از حوزه‌ها مثلاً خودروسازی اصلاً قراردادها ده ساله هستند. این قراردادهای اخیری که با شرکت‌های فرانسوی داشتیم از ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ بود. یک شرکت بزرگ بین‌المللی نمی‌آید در شش ماه با ما قرارداد ببندد. یا در مدت ۸ ماه. چراکه تعلیق‌های تحریم‌ها ۴ ماهه یا ۶ ماهه است.

وی افزود: در بحث بیمه‌ی کشتیرانی، اظهارات مسئولین صراحت دارد که به دلیل آنکه تحریم‌ها تعلیق شده بودند و آن هم به مدت کوتاه، شرکت‌های بیمه‌ی بین‌المللی حاضر نشدند ما را بیمه کنند و همچنان این بیمه با مشکل مواجه بود و البته من این را هم بگویم که ما دست بسته نیستیم در مقابل تحریم‌ها. این را تأکید کنم که در مورد همین شرکت‌های بیمه ما رفته بودیم شرکت‌های بیمه داخلی ایجاد کرده بودیم و الان هم داریم با همان شیوه‌های قبل از توافق مشکل‌مان را تا حدی حل می‌کنیم.

۴- تعلیق برخی تحریم‌ها در توافق ژنو امتیاز خاصی نبود، چون تحریم بی‌اثر شده بود

مهندس میرزایی با اشاره به عدم موفقیت آمریکا در تحریم کاهش فروش نفت ایران به صفر، یکی از ترفندهای آمریکا در مذاکرات را حفظ وضعیت موجود به عنوان امتیاز دانست و گفت: ما باید خیلی توجه داشته باشیم که امتیازی که به ما می‌دهند امتیاز مهمی باشد یعنی طوری نباشد که یک جاهایی را خودشان تحریم کردند و بعد آن تحریم موفق نبوده است و بیایند حفظ آن وضعیت را به عنوان امتیاز به ما بدهند. ما در توافق ژنو هم همین را داشتیم مثلاً در مورد تحریم نفتی با این که آن‌ها قانون داشتند که هر ۱۸۰ روز کشورهای خریدار نفت ایران خرید نفت‌شان را کاهش چشمگیر بدهند؛ یا حتی بعد از آن قانون داشتند که به صفر برسد فروش نفت ایران یعنی هیچ کسی از ایران نفت نخرد. اما طبق این نمودار می‌بینیم که در مدت یک سال و نیم قبل از اجرای توافق، یعنی از تیر ۹۱ تا دی ۹۲ فروش نفت ایران ثابت بوده است. یعنی روی عدد ۱.۱میلیون بشکه و یا ۱.۲ میلیون بشکه در روز. یا این که گزارش‌های بانک مرکزی حتی عددهای بیشتر از این را می‌گوید. می‌گوید که در سال ۹۱، ۸/۱ بوده است و در سال ۹۲، ۶/۱ میلیون بشکه در روز بوده است. حالا آمدند در توافق ژنو گفتند که همین سقف فعلی حفظ شود. این سقف فعلی را یکسال و نیم خودشان نتوانستند کم کنند. یعنی تلاش داشتند ولی موفق نشدند. در واقع روغن ریخته را نذر امامزاده کردند. یا در مورد صادرات پتروشیمی، مشکل صادرات پتروشیمی ما این نبوده است که ما مشتری نداشتیم. مسئولین گفتند که برای خرید محصولات ما صف کشیدند یعنی ما مشتری داریم، محصول نداریم بدهیم. این تعلیق صادرات پتروشیمی امتیاز خاصی نیست یعنی آن چیزهایی که آن‌ها تحریم کرده بودند و موفق نشده است.

۵- استفاده از عبارات کلی و مبهم و موکول کردن جزییات تعهدات غربی‌ها در توافق ژنو به آینده، مشکل‌ساز شد

میرزایی با اشاره به اهمیت حقوقی متن توافق ژنو گفت: یک بحثی که خیلی مهم هست استفاده از عبارات کلی و موکول کردن جزئیات به آینده هست. در توافق ژنو استفاده از واژه‌های کلی خیلی مشکل ساز شد. مثلاً در بحث آزادسازی اموال و وعده‌ی آزادسازی که داده شد از واژه‌ی Enable استفاده شد که به معنی قادرسازی و یا فراهم کردن شرایط است که خیلی عبارت کلی‌ای است و ما اموال را به صورت اقساط دریافت کردیم و یا فقط از کشورهای خریدار نفت دریافت کردیم که شاید مطلوب ما نبود مثلا گرفتن یک مبلغ اندک به صورت قسطی وجهه‌ی خوبی نداشت.

وی افزود: این در حالی است که تعهدات ما جزئی، دقیق، مشخص و قابل راستی آزمایی است و تعهدات طرف مقابل متاسفانه اینگونه نبود و اگر الان هم قرار است به صورت رویه قبلی عمل شود منجر به این می‌شود که دوباره در عمل طرف مقابل هر طوری که دلش می‌خواهد نهایت سوء استفاده را از این مسئله بکند.

مهندس میرزایی در مورد امتیاز صنعت هواپیمایی گفت: ما دیدیم که در اجرا قیود متعددی بعداً اضافه شد. مثلا گفتند هواپیماهایی شامل این بند می‌شودند که عملیاتی باشند، قبل از پیروزی انقلاب خریداری شده باشند و فقط قطعه فقط جایگزین می‌شود. یعنی به همان امتیاز اندکی که داده بودند قیدهای خیلی متعددی اضافه شد.

میرزایی در پاسخ به این سوال که آیا در نهایت در زمینه هواپیمایی توانستیم چیزی دریافت کنیم گفت: تنها یک تعدا دفترچه بود. برخی شرکت‌ها مانند شرکت گیونگ گزارش رسمی دادند که تعدادی دفترچه و ... به قیمت شاید ۷۰ تا ۸۰ هزار دلار تا ۱۰۰ هزار دلار به ایران داده‌اند.

وی با اشاره به تعهدات طرف مقابل ناچیز بوده و خیلی چیزها را شامل نمی‌شده بیان داشت: این مثال‌ها نشان می‌دهد وقتی واژه‌ای کلی نوشته می‌شود و جزئیات منعقد نمی‌شود چه بلایی را به سرمان می‌آورند.

کارناس ارشد تحریم افزود: در مورد بحث نفت یک واژه‌ی کلی نوشته شده است که انجام وقفه در تلاش برای کاهش فروش نفت. این اصلا یک واژه‌ی خیلی مبهم است و اصلاً قابل راستی آزمایی نیست و ما تلاش طرف مقابل را نمی‌توانیم اندازه بگیریم که ببینیم وقفه ایجاد شد یا نه.

۶- پابرجا ماندن فضای روانی تحریم‌ها حتی در تعلیق موفق تحریم‌ها

مهندس میرزایی با توجه به این نکته که آن‌ها گرم اورانیوم ما را حساب می‌کنندگفت: یک مانع دیگر این است که طرف مقابل در همان زمانی که دارد توافق اجرا می‌شود، با حیله‌های مختلف و شگردهای مختلف که در واقع برای این طراحی دارند و اتاق فکرهایشان دارند فکر می‌کنند، می‌آید به طرق مختلف فضای روانی تحریم‌ها را حفظ می‌کند.

وی ادامه داد: مثلاً در همین مدت اجرای توافق ۱۲ دور ما تحریم جدید شدیم که شام اضافه شدن به لیست تحریم‌ها بود. که ۷ دور آن توسط آمریکا و ۵ دور توسط اتحادیه‌ی اروپا انجام گرفت. یا این که برای خیلی از بانک‌های بین‌المللی در همین مدت اجرای توافق جریمه برایشان وضع کردند. مقدار جریمه از سال ۲۰۰۴ که شروع شده بود تا سال ۲۰۱۲ با جریمه ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ برابری می‌کند که این نشان می‌دهد که طرف مقابل می‌خواست بگوید که در همین مدت توافق هنوز فضای تحریمی کاملاً باقی مانده است و شاید مجموع این اعداد را که بگیریم بیشتر از آن عددی می‌شود که از ما پول خرج شده است.

میرزایی با اشاره به اینکه طرف مقابل می‌خواهد فضای روانی تحریم را نگه دارند گفت: مثلاً اوباما می‌گوید که ما هر کسی بخواهد تحریم‌ها را نقض کند مثل یک تن آجر روی سرش فرود می‌آییم. حتی به شرکتی که ضبط صوت خودرو تولید می‌کند رحم نمی‌کنند. یعنی آمدند شرکتی که ضبط صوت خودرو تولید می‌کرد را هم در این مدت جریمه کردند که چرا به ایران قطعه می‌داده.

۷- اعطای معافیت‌های تحریمی به عنوان امتیاز

وی افزود: ما باید حواسمان باشد آن امتیازاتی که می‌گیریم این طوری نباشد که این امیتاز قبلا جزء استثناهای تحریمی باشد و آمریکایی‌ها و غربی ها، آن را به عنوان امتیاز به ما بدهند. مثلا در بحث هواپیمایی امتیاز صدور مجوز برای قطعات ایمنی پرواز، اصلا تحریم نبوده است و طبق اسناد از قوانین خود آمریکا هم مستثنی بود. ولی خوب به عنوان امتیاز درج شده است و یا امتیاز کالای تجارت بشردوستانه که کلا از تحریم‌ها معاف است ولی به عنوان امتیاز درج شده است. خود دیوید کوهن تصریح می‌کند که این‌ها معاف بوده است. این نکته‌ای است که حتما باید حواسمان باشد امتیازهای پوچ و توخالی به ما ارائه نشود.

۸- رفع تحریم‌ها صرفاً حقوقی نیست، عزم سیاسی می‌خواهد

این کارشناس تحریم‌ها با اشاره به این نکته که رفع تحریم‌ها فقط حقوقی نیست و عزم سیاسی نیاز دارد، گفت: اگر طرف مقابل عزمی برای برداشته شدن تحریم‌ها نداشته باشد اتفاقی نمی‌افتد. یعنی با این اما و اگر حقوقی، اگر عزم سیاسی هم نداشته باشند تقریبا اتفاق خیلی خوبی رخ نخواهد داد. ما می‌بینیم که قبل و بعد از توافقات ژنو بانک‌های ما رفتند یک روالی را طی کردند در دادگاه‌های اروپا که از تحریم بیرون بیایند. دادگاه اروپا رای داد که این‌ها از تحریم خارج شوند اما دوباره توسط اتحادیه اروپا این‌ها تحت تحریم قرار گرفتند چون عزمی وجود نداشت. این چیزی است که مسئولین هم تصریح کردند.

میرزایی گفت: در مورد خودروسازی قبل از اینکه قانون تحریمی شروع شده باشد، تحریم وجود داشت. شرکت‌های اصلی مثل پژو و نیسان و این‌ها قبل از قانون تحریم که سال ۹۲ تازه گذاشته شده است از ایران خارج شده بودند. بحث گرانی و کاهش تیراژ تولید این‌ها قبل از آن قانون اتفاق افتاده بود. این نشان می‌دهد که همه چیز حقوقی نیست و طرف مقابل باید عزم سیاسی داشته باشد. اگر این عزم نباشد اتفاقی نمی‌افتد

وی ادامه داد: یا در مورد شرکت‌های کشتیرانی هم می‌بینید که با حکم دادگاه اروپا از تحریم خارج شده‌ند اما بعد توسط اتحادیه‌ی اروپا دوباره به لیست تحریم اضافه شدند.

۹- تحریم‌های اصلی باید برداشته شود نه تحریم‌های فرعی

مهندس میرزایی در پایان گفت: ما باید تحریم‌های اصلی هر حوزه را بشناسیم که چی هست حداقل در حوزه‌های اصلی مثلاً در مورد نفت و گاز. تحریم سرمایه گذاری، تحریم صادرات به ایران، که بنزین جزء این تحریم بود و تحریم فروش نفت جزو تحریم‌های اصلی ما هسند. که در مورد نفت در توافق ژنو فقط به بحث فروش نفت پرداخته شده نه این که همه‌ی تحریم‌ها را بردارند. باید حواسمان باشد که همه‌ی تحریم‌ها باید برداشته شود. یا در بحث مالی ۵ تحریم اصلی این حوزه باید برداشته شود. در مورد پتروشیمی هم همین طور همه تحریم‌های اصلی باید برداشته شود نه صادراتی که یک تحریم فرعی حساب می‌شود.

منبع:فارس