طی هفته های اخیر، برخی گزارش ها از آغاز فعالیت گروه تروریستی داعش در افغانستان و تشکیل هسته اولیه گروه مذکور در این کشور حکایت داشته است؛ موضوعی که در صورت حقیقت داشتن، می تواند بیانگر مرحله جدیدی از فعالیت تروریست های داعش باشد. اما پرسش اینجاست که حضور داعش در افغانستان در عمل تا چه حد جدی و سازمان یافته است؟

نشریه آمریکایی «فارن پالیسی» در مطلبی به بررسی گزارش های موجود درباره حضور و فعالیت داعش در افغانستان پرداخته و این موضوع را بررسی کرده است که تروریست هایی که در این کشور خود را وابسته به داعش معرفی می کنند، تا چه حد از نظر سازمانی به این گروه وابستگی دارند و چشم انداز فعالیت های آتی آن ها چیست.

در این مطلب آمده است: از ابتدای سال جدید (میلادی)، گزارش های فزاینده ای درباره حضور ستیزه جویانی که در افغانستان تحت لوای سیاه رنگ داعش فعالیت می کنند، منتشر شده است. ابتدا شایعاتی درباره حضور تروریست های خارجی که گفته می شود وابسته به داعش هستند، در استان فراح در غرب افغانستان ـ هم مرز با ایران ـ و همچنین استان های جنوبی هلمند و زابل در مرز پاکستان منتشر شد.

در پی این شایعات، تصاویری از برخی ستیزه جویان سیاه پوش در این کشور انتشار یافت. در ابتدا، مقامات افغان تمایلی به بیان اینکه این افراد وابسته به داعش هستند، نداشتند و صرفاً آن ها را تروریست می خواندند. اندکی بعد، چنین بیان شد که این افراد سیاه پوش، صرفاً گروه های منفردی وابسته به طالبان و شبکه حقانی هستند که نام خود را تغییر داده و دلیلی برای نگرانی از نفوذ داعش در افغانستان وجود ندارد.

پس از آن، یک سخنگوی داعش، توسعه این گروه به افغانستان و پاکستان را اعلام کرد؛ اما سؤال اینجاست که آیا این گروه واقعاً به دو کشور مذکور توسعه پیدا کرده یا این اخبار و شایعات، صرفاً جنگ روانی داعش است؟

رسانه های افغان نیز به موضوع احتمال حضور داعش در این کشور حساسیت نشان دادند. زمان زیادی نگذشت که نخستین تصاویر به همراه برخی اخبار پراکنده در این زمینه منتشر شد. یکی از جالب توجه ترین این موارد، تصویر مرد سیاه پوشی بود که سوار بر اسب و با در دست داشتن پرچم سیاه داعش، در جنگلی مشغول عبور بود.

موضوع توسعه دامنه فعالیت داعش به افغانستان، به سرعت مورد توجه مردم این کشور نیز قرار گرفت. با وجود اینکه مقامات این کشور مکرراً اعلام می کردند، تروریست های مذکور صرفاً افرادی وابسته به طالبان و دیگر گروه ها هستند، نگرانی از استقرار داعش در افغانستان، در میان مردم توسعه یافت. پس از آن، مقامات این کشور، از جمله نمایندگان مجلس و فرمانداران چنین گفتند که داعش نه تنها در فراح، هلمند و زابل، بلکه همچنین در غزنی (واقع در جنوب شرق افغانستان)، فاریاب (در مرز ترکمنستان) و قندوز (در مرز تاجیکستان) نیز فعال است.

اما برای بررسی دقیق تر این موضوع، باید به دو واقعه که در ۲۶ ژانویه رخ داد، اشاره کرد. در این تاریخ، نیروهای امنیتی افغانستان ۱۳ فرد را که گفته می شد وابسته به داعش هستند در منطقه بگرام در استان پروان بازداشت و وجود افرادی وابسته به داعش در افغانستان را تأیید کردند.

در همین تاریخ، ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش، توسعه داعش به سرزمین «خراسان» را اعلام کرد. وی همچنین حافظ سعید خان را به عنوان امیر خراسان و عبدالرئوف خادم را معاون وی معرفی کرد.

اما با توجه به اینکه شواهد درباره حضور داعش در خراسان اندک بوده و اغلب قابل تأیید نمی باشد، مشخص نیست که بازداشت های مذکور و نیز اعلام تأسیس «شورای خراسان، واقعاً به معنای وجود داعش در افغانستان است و یا افراد سیاه پوش تنها تروریست های عضو طالبان و دیگر گروه ها هستند که تلاش دارند خود را مهم تر از آنچه هستند نشان دهند.

با وجود این، اعلام توسعه داعش به خراسان، ضرورتاً ناقض گزینه دومی که در بالا مطرح شد، نیست. داعش در ابتدا از گروه القاعده در عراق ریشه گرفت و سپس ضمن فاصله گرفتن از این گروه، خود را در تقابلی جدی با هسته مرکزی القاعده قرار داد. در نتیجه، داعش تلاش دارد از ریشه های خود در سوریه و عراق فرا تر رفته و در راستای انجام فعالیت هایی فرا تر از مرزهای این دو کشور، گروه های همسو با خود را در دیگر سرزمین ها جذب کند؛ حتی اگر کنترل و ارتباط اندکی میان این گروه ها و داعش باشد.

البته این بدان معنا نیست که تروریست های خارجی آمده از پاکستان و آسیای مرکزی به افغانستان وارد نشده اند. اخیراً یک مقام نظامی محلی افغانستان، تأیید کرد که گروهی متشکل از دست کم ۷۰ نفر در استان فراح فعال هستند. با وجود این، اینکه آیا این گروه با رهبری داعش ارتباطی دارند و این ارتباط در چه سطحی است، مشخص نیست.

در این زمینه، باید اشاره کرد که چندی پیش، گزارش هایی درباره حضور تروریست های خارجی در استان های جنوب شرقی پکتیکا و غزنی نیز وجود داشت؛ اما بعد تر مشخص شد این افراد عمدتاً وابسته به القاعده هستند، ولی مشخص کردن اینکه این افراد تا چه حد به هر یک از گروه ها وابسته اند، تقریباً غیرممکن است. در همین حال، وزارت کشور افغانستان نیز موضوع حضور داعش در این کشور را صرفاً یک جنگ روانی از سوی این گروه می خواند؛ هرچند، اشرف غنی، رئیس جمهور این کشور، اخیراً نسبت به تهدید داعش علیه کشورش هشدار داد.

اما با همه این احوال، باید اشاره کرد که ایده پیوستن به داعش، برای گروه های مختلف وابسته به طالبان بسیار جذاب است، زیرا این موضوع باعث می شود در صدر اخبار مطبوعات
مانده و از محو شدن آن ها جلوگیری شود.

در این زمینه، باید توجه داشت که طالبان به هیچ وجه یک گروه یکپارچه نیست. ناظران اشاره می کنند که طالبان افغانستان و پاکستان بر اساس وابستگی های قومی، گروهی، فردی و ایدئولوژیک، به شاخه های مختلفی تقسیم می شوند. در همین راستا، با وجود تمایل برخی شاخه های این گروه برای پیوستن به داعش، اخباری مبنی بر درگیری طالبان با داعش در استان های هلمند و لوگار نیز وجود داشته است.
 
از سوی دیگر، هرچند شاید موضوع تغییر گروه از سوی تروریست ها ساده به نظر برسد، اوضاع در افغانستان هیچ گاه آن طور که به نظر می رسد، ساده نیست. با وجود اختلافات بسیار، اغلب شاخه های طالبان همچنان به ملا عمر وفادار هستند. از این منظر، رهبری مسلمین باید بر عهده ملاعمر باشد، نه ابوبکر البغدادی. به همین دلیل، احتمالاً اعضای اصلی شورای خراسان، داعش را اعضای سابق «تحریک طالبان»، شاخه پاکستانی طالبان تشکیل می دهند که ملاحظات فوق را درباره ملاعمر ندارند. خود حافظ سعید خان که امیر خراسان معرفی شده، سابقاً امیر تحریک طالبان بوده است.

البته با توجه به اینکه ملاعمر هیچ حضوری در عرصه عمومی نداشته و برخی حتی نسبت به زنده بودن وی نیز تردید دارند، بعید نیست برخی اعضای جوان تر طالبان خود را به وی وفادار ندانند.

اما مهم ترین عضو شورای خراسان، عبدالرئوف خادم است. خادم در حکومت طالبان سمت فرماندهی داشت و پس از حمله آمریکا به افغانستان، بازداشت و به زندان گوانتانامو منتقل شد و تا سال ۲۰۰۷ در زندان بود. پس از آزادی، وی بار دیگر به طالبان پوست و توانست تا معاونت ملاعمر نیز پیش برود. با این حال، در پی بروز برخی اختلافات، وی وفاداری خود را به داعش اعلام کرد.
 
در ماه ژانویه، گزارش هایی منتشر شد مبنی بر اینکه خادم رهبری گروهی متشکل از ۳۰۰ نفر را در دست گرفته که نه تنها به عضوگیری از میان افراد جدید می پردازد، بلکه متحدین و دوستان سابق خود را نیز به سوی داعش جذب می کند. به هر حال، در نهم فوریه (دیروز)، سرویس اطلاعات افغانستان اعلام کرد خادم در جریان عملیاتی در هلمند کشته شده است. پیش از آن، اخباری منتشر شده بود، مبنی بر اینکه در پی اعلام وفاداری خادم به داعش، نیروهای طالبان وی را دستگیر کرده اند.

همین واقعه بیانگر شکاف عمیقی است که میان طالبان افغانستان و داعش وجود دارد. از سوی دیگر، این امر می تواند بیانگر ضعف داعش در افغانستان نیز باشد. به هر ترتیب، این موضوع مشخص شده که اعضای بلندپایه طالبان افغانستان نمی توانند به سادگی وفاداری خود را به داعش اعلام کرده و از پیامدهای آن مصون بمانند.

افزون بر این، باید اشاره کرد آنچه از آن به هسته داعش در افغانستان یاد شده، تاکنونن حمله ای علیه دولت ترتیب نداده است. برخی ناظران بر این باورند که تروریست های این گروه، خود را آماده انجام عملیاتی در فصل بهار می کنند که قرار است طی آن، جاده اصلی متصل کننده هرات به قندهار هدف قرار گیرد؛ اما خود این امر نیز می تواند به خودی خود، بیانگر ضعف داعش در افغانستان باشد.

به هر ترتیب، حتی با اینکه نشانه های جدی از حضور داعش در عرصه میدانی افغانستان وجود ندارد، این احتمال که اقبال به این گروه از سوی ستیزه جویان افغان بیشتر شود، وجود دارد؛ اما به موازات این امر، مشخص شده که داعش نخواهد توانست آنچه انتظار دارد و «سرزمین موعود» خود را در خراسان بیابد و در عوض، با مخالفت ها و تقابل های جدی از سوی گروه های محلی مواجه خواهد شد.
 
منبع: تابناک