مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول گفت: در ترکیه همه خیام را می‌شناسند و ۵۵ ترجمه از رباعیات خیام به زبان ترکی استانبولی وجود دارد.

علی گوزل‌یوز، پنجشنبه در نشست مجازی بین‌المللی به مناسبت بزرگداشت خیام، به میزبانی دانشگاه جهرم فارس افزود: در ترکیه خیام از وجوه گوناگونی شناخته شده است، از منظر ادبیات،‌علم و حتی عامه هم وی را می‌شناسند و اشعار وی را می‌خوانند.
وی اظهار کرد: پیشینه خیام‌پژوهی در ترکیه به چند دوره تقابل تقسیم است:حکومت سلجوقیان آناتولی، دوره مغول، از دوره مغول تا دوره فاتح محمد، از فتح استانبول تا آخر دوره عثمانی و از تأسیس جمهوری نوین ترکیه تا روزگار ما.
وی ادامه داد: در روزگار سلجوقیان آناتولی، زبان فرانسه رسمی دربار بوده بنابراین نیاز به ترجمه رباعیات خیام وجود نداشت و شاعران بسیاری در ترکیه با تاثیر از خیام رباعیات به زبان فارسی سروده اند.
 وی ابراز کرد: دوره عثمانی زبان رسمی زبان رسمی ترکیه عثمانی شد و سه زبان فارسی، عربی، ترکی در مدارس استانی تا آغاز دوره جمهوری تدریس می‌شده است.
رئیس مرکز زبان فارسی استانبول گفت: بیشتر شاعران دوره عثمانی که رباعی سرودند از خیام تأثیر گرفتند، اما نخستین ترجمه‌های ترانه‌های خیام به زبان ترکی توسط محمد خان بوده است.
گوزل یوز بیان کرد: خیام‌پژوهی از سال ۱۸۸۰ آغاز شد و اولین بار معلم فیضی افندی که برای تدریس زبان از تبریز به عثمانی آمده بود پژوهشی به زبان ترکی درباره افکار و زندگی خیام نوشت و چهل رباعی خیام به زبان ترکی ترجمه کرد.
وی ادامه داد: مجتبائی‌زاده عصمت بیک نیز درباره خیام کتاب نوشته و به عنوان خیام پژوه در ترکیه شناخته می‌شود و منتخباتی از رباعیات خیام را در کتابش جای داده است.
وی افزود: بعدها به تأثیر ترجمه خنیکولاس که رباعیات خیام را از زبان فارسی به فرانسوی ترجمه کرده بود کسانی دیگر این کتاب را به ترکی ترجمه کردند.
مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول ترکیه ادامه داد: عبدالجبار و رضا توفیق نیز کتابی درباره خیام نوشته‌اند و این را استاد محمد قمر از ترکیه عثمانی به ترکیه امروز ترجمه کرده است.
به گفته وی  بعد از این سه نفر احمد راسل خواجه‌باش که وی نیز معلم بوده است در اوایل تأسیس جمهوری ترکیه به همراه یکی از دانشجویانش رباعیات خیام را ترجمه کرد که بسیاری از ترجمه‌های دیگر تحت تأثیر ترجمه‌های اینان بوده‌اند.
 رییس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول گفت: همچنین ۱۰ کتاب درباره خیام از زبان فارسی به ترکی ترجمه شده و سایر تحقیقات  درباره خیام از زبان‌های غربی بوده است.
 وی درباره جایگاه  خیام در دوره معاصر ادبیات ترکیه نیز گفت: در متون آکادمیک ترکی به صورت استقبال از اشعار این شاعر می‌توان آثاری دید. به عبارت دیگر از رباعیات خیام ترجمه های انجام شده و مقالاتی نیز درباره وجوه علمی خیام به زبان ترکی وجود دارد.خیام‌شناسی در ترکیه متاثر از غربی‌ها نیز بوده است و در نظر علما و اندیشمندان جنبه علمی خیام غلبه دارد.
 این مترجم رباعیات خیام به زبان ترکی گفت: من حدود ۱۰ سال پیش درباره خیام مطالبی نوشته بودم و در کنار آن از ترجمه‌هایی که از رباعیات خیام بود، بهره بردم و سال گذشته نیز کتابی درباره زندگی و آثار خیام نوشتم که برای تحقیق درباره آن از صد کتاب که درباره خیام به  زبان‌های فارسی و غربی بود استفاده کردم.
وی ادامه داد: همچنین رباعیات خیام به زبان‌های عربی روسی و آثار علمی خیام را بررسی کردم و برای آن فقط از زبان فارسی بیش از یکصد اثر از محققان بزرگ ایرانی چون کاظم برگ نیسی، علی دهباشی، علی دشتی، علی ذکاوتی قراگزلو، حسن دانش و محمدرضا قنبری و... درباره خیام استفاده کردم.
این مترجم زبان فارسی اظهار کرد: همچنین درباره زندگی و افکار و ترجمه های خیام مطالبی را نوشتم که در این کتاب علاوه بر رباعیات اصلی خیام رباعیات نزدیک به خیام در مجموع حدود ۲۵۰ رباعی را جمع‌آوری و ترجمه کردم.
وی درباره جایگاه ادبیات کلاسیک فارسی در ادبیات ترکیه نیز گفت: ادبیات کلاسیک فارسی در ترکیه تاثیرگذار گسترده‌ای داشته است و ضرب‌المثل‌هایی از اشعار حافظ و سعدی در زبان عامیانه مردم ترکیه وجود دارد.
وی بیان کرد: در ادبیات ترکیه حافظ را به خوبی می شناسند قدیمی ترین نسخه جامعه حافظ در ترکیه است و اشعار حافظ مدت کوتاه پس از مرگش چندین بار ترجمه و شرح شده است و بسیاری از شاعران ترک از دوره عثمانی تا روزگار ما متاثر از حافظ هستند.
رئیس گروه زبان وادبیات فراسی دانشگاه ترکیه گفت: درباره مثنوی نیز تحقیقاتی داشتم دیباچه مثنوی را با همکاری دو تن از همکاران آماده چاپ دارم همچنین کتاب پله پله تا ملاقات با خدای دکتر عبدالحسین زرین‌کوب را به زبان ترکی ترجمه کردم.
وی ادامه داد: همچنین درباره نسخه‌های مثنوی‌های در آناتولی مقالاتی به زبان ترکی و فارسی دارم.
وی درباره شناسایی ادبیات کلاسیک فارسی در ترکیه نیز گفت: از زمانی که محمد قمر شروع به ترجمه آثار نوین کرد ترجمه آثار جدید به فارسی ترکی افزایش یافت و هم اکنون آثاری در حوزه های کودک نوجوان فلسفه و دینی افزایش یافته است.
این محقق ادبیات فارسی اضافه کرد: ما در اینجا هرسال بین پنج تا ۶ نشست ادبی درباره ادبیات ایران با استقبال بسیار خوب در شهرهای مختلف ترکیه ازمیر استانبول آنکارا با همکاری کنسولگری جمهوری اسلامی ایران و رایزن فرهنگی ایران برگزار می‌کنیم به طوری که بیشتر اوقات جایی برای نشستن مشتاقان ادبیات فارسی وجود ندارد.
وی ابراز کرد: علاقه مردم ترکیه به ادبیات ایران بیشتر شده و البته در دوره عثمانی بسیار بیشتر بوده است. از دوران آغاز جمهوری مردم ترکیه به سمت غرب رفتند و ارتباط آنها با ایران و ادبیات فارسی کاسته شد، اما اخیرا این علاقه افزایش یافته است.
۲۸ اردیبهشت در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام بزرگداشت روز خیام نام نهاده شده است.
منبع: ایرنا