نشست بازشناسی کتاب «این کیمیای هستی» اثر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در مجموعه‌ی تالار حافظ، برگزار شد.
بازشناسی «این کیمیای هستی» در شیراز
تاریخ انتشاردوشنبه ۲۶ فروردين ۱۳۹۸ ساعت ۰۷:۵۳
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی حافظ، نشست بازشناسی کتاب «این کیمیای هستی» اثر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در مجموعه‌ی تالار حافظ، به همت مرکز حافظ‌شناسی و کرسی پژوهشی حافظ با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس و مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، با حضور جمعی از دانشگاهیان و اهالی فرهنگ و ادب برگزار شد.
در ابتدای این نشست، کاووس حسن‌لی، مدیر مرکز حافظ‌شناسی یادآور شد: در مراسم افتتاحیه بیست‌و دومین یادروز حافظ (۲۰ مهرماه ۱۳۹۷)، کتاب این کیمیای هستی رسماً رونمایی شد، اما در آن زمان امکان و مجال بررسی این کتاب نبود به همین دلیل مرکز حافظ‌شناسى نشست اختصاصی این اثر را در برنامه‌ی کاری خود قرار داد و هم‌اینک بسیار خرسندیم که به بهانه بازشناسی کتاب این کیمیای هستى گردهم آمده‌ایم.
مدیر کرسی پژوهشی حافظ، در خصوص کتاب این کیمیای هستی با اشاره به اینکه، مطالب این کتاب در سه جلد و نزدیک به ۱۳۰۰ صفحه (۱۲۸۰ صفحه)، از سوی انتشارات سخن، در سال ۱۳۹۷ منتشرشده است، گفت: البته آقای دکتر شفیعی کدکنی وعده تألیف جلد چهارم و پنجم این کتاب را هم داده‌اند.
وی افزود؛ به دلیل ماهیت این کتاب که برخی مطالب آن پیش‌ازاین به‌گونه‌ای پراکنده در آثار دیگر آقای دکتر شفیعی کدکنی آمده است، مباحث گاهی به ناگزیر تکرار شده و استاد شفیعی کدکنی در مقدمات، از این ناگزیری تکرار چندین بار سخن گفته‌اند؛ اما بازهم مطالب خواندنی دیگری در این مجموعه وجود دارد؛ از آغاز جلد نخست که آقای دکتر شفیعی کدکنی از بیماری «انشانویسی در تحقیقات ادبی» سخن می‌گویند تا بحث پایانی جلد سوم که بحث «مستور و مست» و پیوند آن با اندیشه‌های صوفیانه و اشعری گری است و بحث آدم و نیز اراده‌ی معطوف به آزادی که از دید دکتر شفیعی کدکنی هیچ‌یک از سخن‌سرایان ایرانی از این نظر به‌پای حافظ نمی‌رسند.
در ادامه‌ی این مراسم، نصرالله امامی، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، سخنان خود را با محور گستره‌ی پژوهشی آثار دکتر شفیعی کدکنی آغاز کرد و گفت: حوزه‌ی پژوهش‌های استاد شفیعی کدکنی شامل گستره‌ی چشمگیری است که پژوهش‌های مستقلی در حوزه نقد و تصحیح متون کهن و معاصر، تاریخ‌نگاری ادبی و سبک‌شناسی، عرفان‌پژوهی و چند شاخه‌ی دیگر را در برمی‌گیرد.
وی به چاپ‌های پیشین کتاب این کیمیای هستی اشاره کرد و گفت: این کیمیای هستی نام مجموعه‌ای آراسته به نام استاد شفیعی کدکنی است. چاپ اوّل این کتاب در یک جلد، به همت ولی‌الله درودیان، در سال 1378 به‌وسیله انتشارات آیدین تبریز منتشر شد. این چاپ باوجود شهرت خود به اعتبار نام و جایگاه استاد شفیعی کدکنی، بازتاب درخور و چشمگیری نیافت و علت این موضوع، شاید سلیقه و شیوه‌ی تدوین این اثر بود که بر اساس پسند گردآورنده و نه عاملیت و نظر استاد انجام شده بود.
امامی افزود: همین موضوع سبب شد تا پژوهشگرانی که به این اثر استناد می‌کنند، به‌ویژه در بخش یادداشت‌ها، با احتیاط عمل کنند؛ زیرا گردآورنده در برخی از یادداشت‌ها، به اجتهاد خود مطالب و شواهدی افزوده که به لحاظ علمی مجاز به انجام آن نبوده است. چند سال بعد استاد شفیعی کدکنی زیر نظر خود، چاپ جدیدی از این اثر به دست داده که به‌کلی با چاپ پیشین آن متفاوت است. چاپ اخیر که یک‌بار در سال 1396 و بار دیگر در سال 1397 به‌وسیله‌ی انتشارات سخن در سه جلد منتشر شده است.
وی در ادامه به معرفی هریک از سه جلد کتاب یادشده پرداخت و گفت: جلد اول از این چاپ، به بوطیقا یا شعرشناسی حافظ اختصاص‌یافته که مجموعه‌ای از مقالات کوتاه و بلند پیرامون شعرشناسی حافظ است. برخی از این مقالات برگرفته از دیگر آثار استاد و بعضی برای اولین بار است که منتشر می‌شود. جلد دوم شامل یادداشت‌های استاد در حوزه‌ی واژگان حافظ است که گونه‌ای مطالعه‌ی فیلولوژیک و واژه‌شناسی در شعر حافظ است و می‌تواند برای درک مفردات و مفاهیم شعر حافظ، مفید و مغتنم باشد. جلد سوم کتاب، شامل درسنامه‌های حافظ از سال 1349 به بعد در درس حافظ‌شناسی استاد است که در دانشگاه تهران برگزار می‌شده و همچنان ادامه دارد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: درنتیجه اثر حاضر ممکن است در آینده نیز گسترش یابد و چاپ مجلدات جدیدی از آن بر اساس تقریرات و یافته‌های علمی جدید ادامه پیدا کند و منتشر شود. بخش اخیر یعنی جلد سوم، با همکاری شمار بسیاری از شاگردان استاد نگاشته شده و هر قسمت از آن شیوه و نثر خاص خود را دارد و استاد تنها به ویرایش و نظارتی اجمالی بر این بخش اکتفا کرده است.
امامی در پایان سخنان خود، کتاب سه‌جلدی این کیمیای هستی را یکی از آثار بسیار مهم و مؤثر در حوزه‌ی حافظ‌شناسی خواند و مطالعه بردبارانه آن را به همه‌ی دانشجویان و علاقه‌مندان شعر حافظ توصیه کرد.
منیژه عبدالهی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز با استناد به کتاب این کیمیای هستی گفت: استاد محمدرضا شفیعی کدکنی بر این باور هستند که در بوطیقای حافظ معانی بر بیان مقدم است. (این کیمیای هستی، ج 2، ص 113) به نظر می‌رسد این مفهوم و این عبارت درباب سه جلد کتاب این کیمیای هستی که حاصل تقریرات ایشان در سلسله درس گفتارهای حافظ‌شناسی است، نیز صادق است.
وی افزود: به دیگر سخن، کتاب این کیمیای هستی فارغ از رسم و رسوم رایج در تألیف کتاب‌های تحقیقی و پژوهشی، تنها به معنا و مفهوم و محتوا نظر دارد و در پرداخت معانی حافظانه هیچ آدابی و ترتیبی نمی‌جوید. ازاین‌رو کسانی که در جست‌وجوی متنی منسجم و تحقیقی در خصوص شعر حافظ هستند، نمی‌توانند خواسته و مطلوب خود را در این کتاب بیابند.
عبدالهی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر این کتاب کام و مراد حافظ‌دوستانی را که می‌خواهند چندی با مضامین، واژه‌ها، ترکیب‌ها و اندیشه‌های حافظ، بی‌واسطه، سر کنند و خاطر خوش دارند، برآورده می‌کند و ذوق ادب‌دوستانی را برمی‌انگیزد که می‌خواهند چندی بی مزاحمت سخت‌گیری‌های نوشته‌های رسمی، در فضای شعر حافظ نفسی تازه کنند و احیاناً پروازی و فرازوفرودی حافظ‌وار را تجربه کنند.
فارس
در ابتدای این نشست، کاووس حسن‌لی، مدیر مرکز حافظ‌شناسی یادآور شد: در مراسم افتتاحیه بیست‌و دومین یادروز حافظ (۲۰ مهرماه ۱۳۹۷)، کتاب این کیمیای هستی رسماً رونمایی شد، اما در آن زمان امکان و مجال بررسی این کتاب نبود به همین دلیل مرکز حافظ‌شناسى نشست اختصاصی این اثر را در برنامه‌ی کاری خود قرار داد و هم‌اینک بسیار خرسندیم که به بهانه بازشناسی کتاب این کیمیای هستى گردهم آمده‌ایم.
مدیر کرسی پژوهشی حافظ، در خصوص کتاب این کیمیای هستی با اشاره به اینکه، مطالب این کتاب در سه جلد و نزدیک به ۱۳۰۰ صفحه (۱۲۸۰ صفحه)، از سوی انتشارات سخن، در سال ۱۳۹۷ منتشرشده است، گفت: البته آقای دکتر شفیعی کدکنی وعده تألیف جلد چهارم و پنجم این کتاب را هم داده‌اند.
وی افزود؛ به دلیل ماهیت این کتاب که برخی مطالب آن پیش‌ازاین به‌گونه‌ای پراکنده در آثار دیگر آقای دکتر شفیعی کدکنی آمده است، مباحث گاهی به ناگزیر تکرار شده و استاد شفیعی کدکنی در مقدمات، از این ناگزیری تکرار چندین بار سخن گفته‌اند؛ اما بازهم مطالب خواندنی دیگری در این مجموعه وجود دارد؛ از آغاز جلد نخست که آقای دکتر شفیعی کدکنی از بیماری «انشانویسی در تحقیقات ادبی» سخن می‌گویند تا بحث پایانی جلد سوم که بحث «مستور و مست» و پیوند آن با اندیشه‌های صوفیانه و اشعری گری است و بحث آدم و نیز اراده‌ی معطوف به آزادی که از دید دکتر شفیعی کدکنی هیچ‌یک از سخن‌سرایان ایرانی از این نظر به‌پای حافظ نمی‌رسند.
در ادامه‌ی این مراسم، نصرالله امامی، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، سخنان خود را با محور گستره‌ی پژوهشی آثار دکتر شفیعی کدکنی آغاز کرد و گفت: حوزه‌ی پژوهش‌های استاد شفیعی کدکنی شامل گستره‌ی چشمگیری است که پژوهش‌های مستقلی در حوزه نقد و تصحیح متون کهن و معاصر، تاریخ‌نگاری ادبی و سبک‌شناسی، عرفان‌پژوهی و چند شاخه‌ی دیگر را در برمی‌گیرد.
وی به چاپ‌های پیشین کتاب این کیمیای هستی اشاره کرد و گفت: این کیمیای هستی نام مجموعه‌ای آراسته به نام استاد شفیعی کدکنی است. چاپ اوّل این کتاب در یک جلد، به همت ولی‌الله درودیان، در سال 1378 به‌وسیله انتشارات آیدین تبریز منتشر شد. این چاپ باوجود شهرت خود به اعتبار نام و جایگاه استاد شفیعی کدکنی، بازتاب درخور و چشمگیری نیافت و علت این موضوع، شاید سلیقه و شیوه‌ی تدوین این اثر بود که بر اساس پسند گردآورنده و نه عاملیت و نظر استاد انجام شده بود.
امامی افزود: همین موضوع سبب شد تا پژوهشگرانی که به این اثر استناد می‌کنند، به‌ویژه در بخش یادداشت‌ها، با احتیاط عمل کنند؛ زیرا گردآورنده در برخی از یادداشت‌ها، به اجتهاد خود مطالب و شواهدی افزوده که به لحاظ علمی مجاز به انجام آن نبوده است. چند سال بعد استاد شفیعی کدکنی زیر نظر خود، چاپ جدیدی از این اثر به دست داده که به‌کلی با چاپ پیشین آن متفاوت است. چاپ اخیر که یک‌بار در سال 1396 و بار دیگر در سال 1397 به‌وسیله‌ی انتشارات سخن در سه جلد منتشر شده است.
وی در ادامه به معرفی هریک از سه جلد کتاب یادشده پرداخت و گفت: جلد اول از این چاپ، به بوطیقا یا شعرشناسی حافظ اختصاص‌یافته که مجموعه‌ای از مقالات کوتاه و بلند پیرامون شعرشناسی حافظ است. برخی از این مقالات برگرفته از دیگر آثار استاد و بعضی برای اولین بار است که منتشر می‌شود. جلد دوم شامل یادداشت‌های استاد در حوزه‌ی واژگان حافظ است که گونه‌ای مطالعه‌ی فیلولوژیک و واژه‌شناسی در شعر حافظ است و می‌تواند برای درک مفردات و مفاهیم شعر حافظ، مفید و مغتنم باشد. جلد سوم کتاب، شامل درسنامه‌های حافظ از سال 1349 به بعد در درس حافظ‌شناسی استاد است که در دانشگاه تهران برگزار می‌شده و همچنان ادامه دارد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: درنتیجه اثر حاضر ممکن است در آینده نیز گسترش یابد و چاپ مجلدات جدیدی از آن بر اساس تقریرات و یافته‌های علمی جدید ادامه پیدا کند و منتشر شود. بخش اخیر یعنی جلد سوم، با همکاری شمار بسیاری از شاگردان استاد نگاشته شده و هر قسمت از آن شیوه و نثر خاص خود را دارد و استاد تنها به ویرایش و نظارتی اجمالی بر این بخش اکتفا کرده است.
امامی در پایان سخنان خود، کتاب سه‌جلدی این کیمیای هستی را یکی از آثار بسیار مهم و مؤثر در حوزه‌ی حافظ‌شناسی خواند و مطالعه بردبارانه آن را به همه‌ی دانشجویان و علاقه‌مندان شعر حافظ توصیه کرد.
منیژه عبدالهی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز با استناد به کتاب این کیمیای هستی گفت: استاد محمدرضا شفیعی کدکنی بر این باور هستند که در بوطیقای حافظ معانی بر بیان مقدم است. (این کیمیای هستی، ج 2، ص 113) به نظر می‌رسد این مفهوم و این عبارت درباب سه جلد کتاب این کیمیای هستی که حاصل تقریرات ایشان در سلسله درس گفتارهای حافظ‌شناسی است، نیز صادق است.
وی افزود: به دیگر سخن، کتاب این کیمیای هستی فارغ از رسم و رسوم رایج در تألیف کتاب‌های تحقیقی و پژوهشی، تنها به معنا و مفهوم و محتوا نظر دارد و در پرداخت معانی حافظانه هیچ آدابی و ترتیبی نمی‌جوید. ازاین‌رو کسانی که در جست‌وجوی متنی منسجم و تحقیقی در خصوص شعر حافظ هستند، نمی‌توانند خواسته و مطلوب خود را در این کتاب بیابند.
عبدالهی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر این کتاب کام و مراد حافظ‌دوستانی را که می‌خواهند چندی با مضامین، واژه‌ها، ترکیب‌ها و اندیشه‌های حافظ، بی‌واسطه، سر کنند و خاطر خوش دارند، برآورده می‌کند و ذوق ادب‌دوستانی را برمی‌انگیزد که می‌خواهند چندی بی مزاحمت سخت‌گیری‌های نوشته‌های رسمی، در فضای شعر حافظ نفسی تازه کنند و احیاناً پروازی و فرازوفرودی حافظ‌وار را تجربه کنند.
فارس
کد مطلب : ۲۰۰۳۷
