به گزارش
پایگاه خبری تحلیلی حافظ، بحران بارش شدید باران، برف و پس از آن سیلاب وارد دومین هفته در کشور شده است.
وقوع سیل در استان‌های شمالی به امری عادی تبدیل شده تقریبا در سال 97 هر ماه سه استان گیلان، گلستان و مازندران شاهد وقوع سیل بودند و با شروع سال 97 بحران سیل در این استان‌ها همچنان ادامه دارد.
استان‌های کشور در سال‌های گذشته با بحران خشکسالی مواجه بودند به طوریکه بخش اعظمی از اراضی شالیزاری این استان به دلیل کمبود آب خشک شده است.
مسائل جاده‌ای از دیگر بحران‌های این استان‌ها است که به دلیل تردد بالا در ایام تعطیلات مشکلات جدی برای افراد حاضر در این منطقه ایجاد می‌شود.
دریا با وجود ظرفیت‌های بسیار بالایی که دارد در فصل شنا به یکی از دغدغه‌های جدی مردم به دلیل غرق شدن افراد تبدیل می‌شود.
محیط زیست استان‌های شمالی کشور هم در ایام مختلف دستخوش حوادث و بلایای طبیعی و غیر طبیعی می‌شود به همین دلیل حساسیتهای مدیریت بحران در استان‌های شمالی بسیار جدی است و در حالت طبیعی بحران بر مدیریت غلبه کرده و کمتر مدیری توانست عملکرد مناسب در بحران از خودش نشان دهد.
اگرچه در سیل اخیر برخی رسانه‌ها در استان مازندران حضور مدیر ارشد استان را نقطه قوت بحران ذکر کرده و عدم حضور استاندار گلستان را ضعف مدیریت بحران جلوه دادند اما واقعیت این است که حضور و یا عدم حضور این دو مدیر چندان در کاهش بحران در مازندران و افزایش بحران به صورت کوتاه مدت اثر گذار نبوده است.
سیل در استان مازندران بیش از پانصد میلیارد تومان خسارت به اراضی کشاورزی وارد کرده و بیش از 6 هزار واحد مسکونی دچار خسارت شده، حدود 230 روستا درگیر رانش شدند و 23 پل تخریب شده که سه پل به صورت کلی تخریب شده‌اند، بحران آبگرفتگی در استان گلستان همچنان به قوت خویش باقی است و ترس از بارش باران استان‌های شمالی کشور را تهدید می‌کند، جدای از بحران بارش باران آب شدن برف هم از نگرانی‌های مدیریتی در استان است.
در استان گلستان هم وضعیت چندان مناسب نیست،ضعف بحران در این استان به حدی قابل لمس شد که رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران از نیروهای نظامی درخواست ورود به مدیریت بحران کردند.
البته از حضور نیروهای سپاه و بسیجی در کمک به مردم نباید غافل شد که این حضور به حدی پررنگ بوده است که استاندار مازندران در نخستین جلسه مدیریت بحران استان به صورت ویژه از عملکرد بسیج و سپاه تقدیر کرده است.
فعالیت عمرانی سپاه و بسیج در مناطق سیل زده مازندران آغاز شده است و حضور پررنگ آنها در روستاها برف‌گیری برای بازگشائی محورهای روستایی بسیار برجسته‌تر از حضور نیروهای اجرایی استان مازندران است.
با وجود حساسیتهای طبیعی و زیست محیطی مازندران همچنان مدیران استان در جلسات بحران به دنبال آسیب شناسی وضعیت اقلیمی و طبیعی مازندران هستند.
این اظهارات در حالی مطرح است که حداقل مدیران دولت تدبیر و امید 6 سالی است که بر کرسی ریاست در حوزه‌های مختلف تکیه زدند و عمر برخی از مدیران یا حداقل معاونان آنها بیش از 6 سال است.
نداشتن طرح آمایش سرزمینی و فعالیت ستاد بحران در استان تنها در زمان سیل و رانش به صورت جدی احساس می‌شود.
مدیریت بحران در استان تنها به هماهنگی لودر و بولدرز در هنگام آبگرفتگی معابر و توزیع اقلام غذایی جمع آوری شده مردمی خلاصه شده است و از این حد فراتر نرفته است.
به صورت طبیعی هر باراش بارانی در مازندران سیل دارد و هر برفی باعث انسداد محورهای کوهستانی مازندران می‌شود.
ضعف مدیریت بحران در حادثه اخیر به صورت جدی‌تر مشهود شده است و سیل در استان‌های شمالی هر طور که خودش خواسته و چرخیده خسارت به بار آورده است.
جدای از هشدارهای هواشناسی تجربه سیل نکا در بیش از 10 سال گذشته، تجربه برف و بوران در غرب استان و سیل حدود دو ماه گذشته غرب استان می‌توانست در کوتاه مدت خط مشی مناسب مدیریت بحران برای جلوگیری از حوادث قرار گیرد.
بروز سیل و بارش شدید باران همه نگاه‌ها را به سمت اجرای طرح‌های آبخیزداری سوق می‌دهد اما طرح آبخیزداری مدتی است که به صورت کلی فراموش شده است و ریشه این فراموشی دهه هشتاد بوده و این روند همچنان ادامه دارد.
دبیر ستاد هماهنگی اجرای طرح‌های آبخیزداری اعلام کرد ریشه سیل‌های ویرانگر اخیر در سیاست‌های اشتباه دوره اصلاحات دارد.
وی که با خبرگزاری فارس مصاحبه کرد در تشریح عدم توجه به طرح‌های آبخیزداری و فوائد اجرای این طرح‌ها، بیان کرد: در دولت اصلاحات با ادغام جهاد سازندگی در وزارت کشاورزی اعتبارات آبخیزداری که می‌توانست نقش مهمی در جلوگیری از سیل داشته باشد، بسیار اندک شد به طوری که حتی نتوانستیم مطالعاتمان را کامل کنیم.
ریشه سیل‌های ویرانگر اخیر در سیاست‌های اشتباه دوره اصلاحات
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در جریان سیل اخیر در استان‌های کشور که منجر به فوت 44 نفر از هموطنان و خسارت جدی به بخش کشاورزی، دام، روستاها و حتی خانوارهای شهری شد بسیاری بر این باورند که سیاست‌های اشتباه گذشته باعث شد چنین رخدادهای عجیب و غریب در کشور اتفاق بیفتد.
همتی کارشناس مسائل اقتصادی بر این باور است که می‌توان با اقدامات آبخیزداری جلوی خطرات سیل را گرفت و سفره‌های زیرزمینی را تقویت کرد حتی می‌توان با عملیات آبخیزداری نیازی به سدسازی‌های گسترده که باعث تغییر در اکوسیستم‌های منطقه می‌شود نداشت.
این کارشناس اقتصادی همچنین معتقد است که در سال 1381 و دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی و پس از ادغام جهاد سازندگی در وزارت کشاورزی معاونت آبخیزداری حذف و جزو زیرمجموعه سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور شد و همین منجر به کاهش بودجه آبخیزداری به کمتر از یک دهم و کند شدن فعالیت‌های آبخیزداری در کشور شد.
برای بررسی بیشتر موضوع با «هوشنگ جزی» مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک و دبیر ستاد هماهنگی اجرای طرح‌های آبخیزداری گفت‌وگو کردیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا می‌توان با عملیات آبخیزداری در کشور جلوی سیل‌های مخرب را گرفت، گفت: آبخیزداری مدیریت یکپارچه و چند جانبه در محدوده جغرافیایی است و می‌توان با مدیریت صحیح این حوزه‌ها جلوی سیل و خسارت‌های ناشی از آن را گرفت ضمن اینکه آب‌های زیرزمینی را نیز تقویت کرد.
جزی در پاسخ به این سوال که آیا عملیات آبخیزداری در کشور کافی نبوده که ما شاهد چنین سیل‌های مخرب و خسارت‌آور شدیم گفت: در سال‌های گذشته سیاست‌های نادرستی در کشور اعمال شد قبل از 1380 آبخیزداری به عنوان معاونت در وزارت جهاد کشاورزی بود و اعتبارات بسیار خوبی هم داشت به طوری که در همان سال‌ها توانستیم 26 میلیون هکتار مطالعات آبخیزداری در کشور انجام دهیم که 11 میلیون هکتار آن منجر به عملیات آبخوان‌داری و آبخیزداری شد.
دبیر ستاد هماهنگی اجرای طرح‌های آبخیزداری ادامه داد: در سال‌های 80 تا 81 و در دوره اصلاحات جهاد سازندگی در وزارت کشاورزی ادغام شد و معاونت آبخیزداری به یکی از زیر مجموعه‌های سازمان جنگل‌ها تبدیل شد و متناسب با آن میزان بودجه و اعتبارات این بخش به شدت کاهش یافت.
وی ادامه داد: طی چند سال گذشته حجم اعتبارات به اندازه‌ای کاهش یافته بود که ما نتوانستیم حتی مطالعاتمان را به طور کامل انجام دهیم و به همین دلیل از برنامه‌های اصلی خود بازماندیم.
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک اعلام کرد: سال گذشته به دستور مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی 200 میلیون دلار معادل 700 میلیارد تومان برای آبخیزداری کشور اختصاص یافت که توانستیم عملیات آبخیزداری را در سطح 850 هزار هکتار انجام دهیم و کمک کرد بخشی از عقب‌ماندگی را جبران کنیم.
وی ادامه داد: اگر دستور هوشمندانه مقام معظم رهبری نبود بودجه‌های جاری به اندازه‌ای کم و ناچیز است که نمی‌توان کاری از پیش برد.
جزی همچنین گفت: با این وضع آنچه که سال گذشته به بخش آبخیزداری اختصاص یافت یک سوم مبلغی است که در برنامه ششم متعهد به اجرای آن هستیم.
وی ادامه داد: براساس برنامه ششم توسعه قرار است 10 میلیون هکتار از اراضی کشور عملیات آبخیزداری انجام شود و اگر هزینه آبخیزداری هر هکتار را یک میلیون تومان در نظر بگیریم 2 هزار میلیارد تومان برای اجرای برنامه ششم توسعه نیاز است اختصاص یابد.
وی با تاکید بر اینکه طی سال‌های گذشته آبخیزداری کشور مورد کم توجهی و بی‌مهری قرار گرفته است، گفت: در صورتی که عملیات آبخیزداری را توسعه دهیم نیاز به احداث سدهای مختلف نیست ضمن اینکه توسعه و پراکنش آب در همه حوزه‌ها به صورت عادلانه انجام خواهد شد و ما مجبور نخواهیم شد که تنها در خروجی حوزه‌ها اقدام به سدسازی کنیم .
جزی همچنین گفت: توزیع مناسب آب باعث خواهد شد که محیط زیست ما حفظ شود و جلو فرسایش خاک هم گرفته شود.
به گفته دبیر ستاد هماهنگی اجرای طرح‌های آبخیزداری کشور با اجرای طرح‌های آبخیزداری سالانه از فرسایش 9 تن در هکتار خاک جلوگیری خواهد شد.
به گفته جزی در حال حاضر فرسایش خاک کشور 16.7 تن در هکتار است و سالانه 250 میلیون متر مکعب خاک فرسایش یافته وارد سدها می‌شود می‌شود. در صورتی که مخزن سدی مانند امیرکبیر کرج 206 میلیون مترمکعب گنجایش دارد بنابراین ما سالانه ظرفیت یک سد خود را از دست می‌دهیم.
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک گفت: آبخیزداری عملیات و مدیریتی است که می‌تواند به جلوگیری از بحران‌ها در کشور کمک کند. عملیات آبخیزداری هم مناسب برای زمان سیل و پرآبی و هم زمان خشکی است. عملیات آبخیزداری در مناطق کوهستانی می‌تواند سالانه به نفوذ 530 مترمکعب آب در هکتار کمک کند که این رقم در مناطق دشت به هزار مترمکعب خواهد رسید.
*درخواست مردم اصفهان به ایجاد عملیات آبخیزداری در بالادست قنوات
جزی گفت: اهمیت آبخیزداری در کشور به حدی است که از سراسر استان‌ها درخواست می‌کنند تا عملیات آبخیزداری در بالادست‌ها انجام شود تا آنها از خطرات سیل در امان بمانند و همچنین با تقویت سفره‌های آب زیرزمینی کشاورزی‌شان بهبود یابد.
وی گفت: همین الان نامه‌ای را از مردم اصفهان دریافت کردم که درخواست کردند عملیات آبخیزداری در بالادست قنوات استان احداث شود تا ضمن اینکه از خطرات سیل در امان بمانند به معیشت آنها هم کمک شود.
دبیر ستاد هماهنگی اجرای طرح‌های آبخیزداری در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی لازم است تا با انجام آن از خسارت سیل‌هایی همچون سیل اخیر در امان بمانیم، گفت: لازم است علمیات آبخیزداری در بالادست‌ها انجام شود تا با نفوذ آب به زمین سیل جاری نشود.
وی ادامه داد: اما مشکل بزرگ در داخل شهرها و روستا‌هایی است که مسیل‌ها را مسدود کرده‌اند و تغییر کاربری داده‌اند مثلا محل عبور سیل را به جاده تبدیل کرده‌اند و به اسم توسعه اراضی با انواع تغییر کاربری‌ها احداث ساختمان احداث کرده‌اند که مشکل اصلی در شهرها و روستاها از این جا ناشی می‌شود.
وی ادامه داد: دره‌ها را بسته‌اند و رستوران زده‌اند و این اتفاقات را ما در شیراز بارها دیدیم و اینها باعث شد که این سازه‌ها جلوی سیل را بگیرد و خسارت‌های ناگواری به بار آورد.
جزی تاکید کرد: در سیل‌های اخیر هر کجا عملیات آبخیزداری انجام شده بود جلوی سیل و ویرانی را گرفت و خسارت‌ها به حداقل رسید بنابراین باید دولت و مسئولان اهمیت آبخیزداری را بیش از گذشته بدانند و با اختصاص بودجه مناسب بخش‌های اجرایی را در انجام این کار کمک کنند.
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری، جدای از همه ظرفیت‌های موجود و عدم بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها بیمه‌ها با وجود اینکه یک فرصت برای کاهش هزینه‌های دولت در زمان بحران هستند، چندان استفاده‌ای از آن نمی‌شود.
عدم توجه دولت به ظرفیت‌های بیمه‌ای،نظارت ضعیف بر علمکرد بیمه‌ها از طرفی بروکراسی سنگین بیمه‌ها در زمان پرداخت خسارت باعث شده است که موضوع بیمه واحدهای مسکونی در کشور چندان جدی گرفته نشود و مدیریت بحران در کشور در این زمینه هم نمره منفی گرفته است.
نکته آخر آنچه که مدیریت بحران باید بداند، انسداد همه عواملی که منجر به بحران می‌شود، مدیریت بحران پوشیدن چکمه توسط استاندار و یا شهردار و نیست، مدیریت بحران باید پیش از حوادث طبیعی و غیر طبیعی در صحنه باشد و اقدامات آنها پیش از بحران باید برجسته شود نه در زمان بحران وقتی سیل ویرانی به پا کرد و وارد یک شهر شد و چندین کشته و خسارت‌های زیاد به پا کرد دیگر نباید از مدیریت بحران صحبت به میان آورد.
