نگاهی به رسوم شیراز در نوروز؛ از پخت آش «ابو دردا» تا وجود «شیربرنج» در سفره هفت‌سین
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی "حافظ نیوز"، عید نوروز یکی از مهم‌ترین اعیاد ایرانیان محسوب می‌شود که با آداب و رسوم خاص به پیشواز آن می‌روند. بعضی از آداب و سنن قبل و بعد از نوروز مثل خرید لباس نو، خانه تکانی، دید و بازدید، هدیه و عیدی دادن و پهن کردن سفره هفت‌سین بین همه استان‌ها مشترک است اما آداب و رسومی نیز وجود دارد که به دلیل جغرافیای مکانی و فرهنگی، خاص برخی مناطق است.
شهر چهار فصل شیراز نیز در کنار آداب و رسوم مشترک، رسوم خاص خود را در این ایام دارد. مصطفی ندیم، مورخ و ایرانشناس در این باره می‌گوید: یکی از مراسم مشترک که پیش از نوروز مراسم چهارشنبه سوری است که در همه نقاط ایران برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه پریدن از روی آتش، خواندن اشعار، فال گوش ایستادن و قاشق‌زنی در مراسم چهارشنبه سوری کم و بیش در همه نقاط ایران رایج بوده است، می‌افزاید: در شهر شیراز به دلیل داشتن جغرافیای خاص فرهنگی علاوه بر این موارد مراسمی دیگری نیز برگزار میشد که مختص شیرازی‌ها است.
پخت آش «ابو دردا» رسم ویژه شیرازی‌ها در چهارشنبه سوری
ندیم با بیان اینکه زیارت شاهچراغ (ع) و آستانه (سید علاءالدین حسین (ع)) یکی از رسوم شیراز‌ها در چهارشنبه سوری بود، می‌گوید: شیرازی‌ها در این روز آشی به نام «ابو دردا» می‌پختند که محتویات آن همان محتویات آش رشته است با این تفاوت که وقتی آش پخته میشد و دیگر نیازی به هم‌زدن نداشت دو تا خمیر به شکل انسان درست می‌کردند و همچنان که دیگ آش روی آتش بود این دو خمیر را در آن می‌انداختند و موقع پخش آش آن خمیر از دیگ بیرون می‌آوردند.
وی با بیان اینکه شیرازی‌ها آش «ابو دردا» یا «ابول دردا» را به نیت شفای بیمار می‌پختند و در واقع این دو خمیر نماد شخص بیمار بود، عنوان می‌کند: این آش به نیت شفای بیمار بین اقوام و همسایگان پخش میشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه یکی از رسوم شیرازی‌ها خوردن آجیل مخصوص چهارشنبه سوری بوده است، می‌افزاید: آجیل‌هایی که مراسم عید خورده می‌شود آجیل شور است اما آجیلی که شیرازی‌های قدیم در روز چهارشنبه سوری می‌خوردند آجیل شیرین یا همان آجیل مشکل‌گشا بوده است که در آن زردآلو، قیصی و کشمش نیز وجود داشته است.
آبتنی کردن در حوض ماهی سعدی رسم ویژه زنان شیراز
وی آبتنی کردن در حوض سعدی نیز یکی از رسوم ویژه خانم‌های شیرازی در چهارشنبه سوری عنوان و بیان می‌کند: شیرازی‌ها اعتقاد داشتند که آب حوض سعدی دفع قضا و بلا می‌کند و شفا است و سبب بخت‌گشایی می‌شود به همین دلیل برای آن اهمیت خاصی قائل بودند و در رسوم خاص شیراز جایگاه ویژه داشته است.
ندیم می‌افزاید: بعدها که شهرک سعدی شلوغ شد و زنان شیراز امکان آبتنی در حوض ماهی را نداشتند برای نیت‌های مختلف مثل شفا، رزق و روزی و بخت‌گشایی به حمام‌هایی می‌رفتند که از آب نهر سعدی استفاده می‌کرد.
عضو هیئت علمی بخش تاریخ دانشگاه شیراز می‌گوید: زیارت اهل قبور نیز یکی از رسوم مردم ایران پیش از سال نو بوده است و مختص شیراز نیست اما از آنجا که شهر شیراز در بهار هوای معتدلی دارد و شیرازی‌ها مردم دل به نشاط و سرزنده‌ای بودند و با طبیعت انس خاصی داشتند به گلگشت‌ها و قبرستان‌های اطراف شیراز مثل خاک مصلی که خیلی باصفا بود می‌رفتند و در کنار زیارت اهل قبور با بردن خوراکی، غذا و غیره به شادی می‌پرداختند.
اعتقاد به کاشتن سبزه به دست افراد خوشنام
این مورخ و ایرانشناس با بیان اینکه چیدن سفره هفت سین نیز یکی از آداب مشترک ایرانیان در ایام نوروز است، می‌گوید: البته زنان شیرازی برای کاشت سبزه شب عید احترام خاصی قائل بودند و اعتقاد داشتند که بذر سبزه سفره هفت‌سین باید توسط یک انسان خوشنام و متدین کاشته شود بنابراین همه زنان کوچه و محله جمع می‌شدند و کوزه و ظرفی که می‌خواستند در آن سبزه بکارند به در خانه این فرد خوشنام می‌بردند و اعتقاد داشتند که دست این فرد برای کاشتن سبزه خوب است.
وجود شیر برنج در سفره هفت‌سین شیرازی‌ها
وی می‌افزاید: تفاوت دیگری که سفر هفت‌سین شیرازی‌ها با دیگر نقاط کشور داشت وجود «شیر برنج» در سفره هفت‌سین بود که به نیت افرایش برکت، سفیدی بختی و زندگی خوب در سفره هفت سین استفاده می‌کردند.
ندیم بیان می‌کند: ایرانی‌ها از قدیم در روز اول نوروز سبزی‌پلو با ماهی می‌خورند و شیرازی‌ها نیز از این موضوع مستثنی نبودند منتهی چون شیراز از دریا دور بود و وسایل و امکانات نیز برای انتقال ماهی از جنوب به استان فارس نبود برای تهیه سبزی‌پلو با ماهی از ماهی‌های رودخانه‌های اطراف شیراز و رودخانه دشت ارژن استفاده می‌کردند.
«عروسی نارنج» رسم شیرازی‌ها قبل از نوروز
این مورخ و ایرانشناس در توضیح رسم «عروسی نارنج» نیز می‌گوید: از آنجا که مراسم ویژه قبل نوروز از 20 اسفند برگزار می‌شود مراسم «عروسی نارنج» به عنوان مراسم ویژه نوروز محسوب نمی‌شود زیرا زنان شیرازی از مراسم خاص را در 15 اسفندماه برگزار می‌کردند.
وی می‌افزاید: درخت نارنج یک سال پربار و یک سال کم‌بار است اما در صورتی که نارنج بار نداده باشد زن صاحب‌خانه با زن‌های فامیل و همسایه دور هم جمع می‌شدند و برای ثمردهی درخت مراسم «عروسی نارنج» را برگزار می‌کردند.
ندیم می‌گوید: این مراسم به این صورت بوده که زن صاحب‌خانه با اره‌ای در دست و در حالی که به سمت درخت نارنج می‌رود، می‌گوید: «ای نارنج تو بار نمی‌دهی به همین دلیل می‌خواهم تو را قطع کنم». در این زمان یکی از زنان معتمد جمع ضامن درخت نارنج می‌شود و می‌گوید: این درخت قول می‌دهد که سال آینده بار دهد اما به شرطی که برای آن عروسی بگیرید».
وی می‌افزاید: بعد از آنکه زن صاحب‌خانه ضمانت را قبول می‌کند زن‌ها به دور درخت نارنج تور می‌پیچند، قند می‌سابند و روی آن نقل و شیرینی می‌ریزند و اتفاق جالب ای نبوده که سال بعد درخت نارنج بار می‌داده است.
