مقاله محوری وسیله انحطاط علمی یا ملاک رشد علمی؟ /نخبگان ما به دنبال مشق‌نویسی هستند نه سرمشق نویسی! / دانشگاه باید به سمت خودباوری و خودکفایی حرکت کند
به گزارش "حافظ نیوز"، مهدی گلشنی، رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در همایش "مقاله‌محوری؛ بنگاه اقتصادی یا ملاک رشد علمی" که به همت مجمع دانشجویی آرمان دانشگاه شیراز برگزار شده بود، گفت: در دوران باستان هدف از جستجوی علم، درک آثار صنع الهی و غایت جهان هستی بوده و حتی در ادیان الهی کسب علم عبادت تلقی شده است یعنی همیشه علم جهت درک اهداف طبیعت و هستی بوده و هیچ‌گاه منافع مادی مطرح نبوده است.
آیا علم وسیله‌ای برای تولید قدرت و ثروت است؟
رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: بعد از انقلاب صنعتی، علم وسیله‌ای برای تولید قدرت و ثروت شد که این مسئله موجب شد جنگ جهانی اول رقم بخورد. از همین رو راسل در کتابی از ابزاری شدن علم در دست قدرتمندان و ثروتمندان ابراز نگرانی می‌کند چرا که اگر این روند ادامه پیدا کند تمدن بشری با خطرات فراونی مواجه خواهد شد. بنابراین از جنگ جهانی دوم تاکنون برای جستجوی علم سه تفکر؛ علم برای تولید قدرت، علم برای تولید ثروت و کسب علم جهت فهم طبیعت و جهان وجود دارد.
مقاله محوری وسیله انحطاط علمی یا ملاک رشد علمی؟
مهدی گلشنی افزود: حال در ایران کسب یا تولید علم برای کدامیک از اهداف بالا انجام می‌شود؟ اکنون در کشور ما مسئله ارتقا علمی، نقشه علمی، اولویت‌ها و شاخص‌های پیشرفت علمی مطرح است اما هیچ یک از این موارد دارای تعریف صحیحی نیست. آیا مقاله محور وسیله انحطاط علمی یا ملاک رشد علمی است؟ با دقت نظر به سادگی می‌توان درک کرد؛ جستجوی علم در ایران فقط تقلید بوده و روند غلطی که از زمان قاجار شکل گرفت همچنان ادامه پیدا کرده است. بعد از تمدن اسلامی مقوله علم در جهان اسلام و ایران رها شد و دانشجویان جهت تحصیل به کشورهای اروپایی سفر کردند و هیچ‌گاه به دنبال تولید علم نبودند.
تفکر تولید علم در کشور ما وجود ندارد و تقلید کننده هستیم
گلشنی گفت: اکنون تفکر تولید علم در کشور ما وجود ندارد. به همین دلیل اکنون دانشجویان هدف از تحصیل را نمی‌دانند و صرفا برای کسب مدرک وارد دانشگاه می‌شوند. ملاک و معیارهای دارای اولویت در ایران اصلا در غرب وجود ندارد. به نظر بنده این معیارهای غلط تعمدا توسط عوامل غرب به کشور ما وارد و نهادینه شده است. نخبگان و دانشگاهیان باید به دنبال خودباوری و ارتقا عزت نفس جامعه باشند و در علم تولید کننده باشند نه تقلید کننده! امروز ما نه در مقام فهم طبیعت هستیم و نه به دنبال نوآوری علمی هستیم، بلکه افق فکری دانشگاهیان ما صرفا محدود به حوزه خاصی است و توفیقات موضعی کوتاه برد را دنبال می‌کنند.
نخبگان ما به دنبال مشق‌نویسی هستند نه سرمشق نویسی!
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: کسب امتیاز و ترفیع با چاپ مقاله سنت غلطی است که در دانشگاه‌های ما نهادینه شده است در حالی که بسیاری از شخصیت‌های نخبه علمی جهان اصلا مقاله نداشته و ندارند! اکنون تفکر نوآوری و ابتکار جهت رفع نیازهای کشور وجود ندارد و نخبگان ما به دنبال مشق‌نویسی هستند نه سرمشق نویسی! پس طبیعی است که فیزیکدان برنده جایزه نوبل می‌گوید؛ در چهل سال گذشته یک مقاله علمی قابل مطالعه در زمینه ذرات بنیادی، جهان‌شناسی، کوانتوم و غیره از جهان اسلام به دست من نرسیده است.
مقاله محوری عرصه را بر هر پیشرفت و نوآوری سد می‌کند
رئیس و بنیان‌گذار گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف افزود: چرا دانشمندان ما به تحقیقات علمی متناسب با نیازهای جامعه نمی‌پردازند؟ چرا صرفا به چاپ مقاله در مجله‌های ضعیف و متوسط روی آورده‌اند؟ در دانشگاه شریف فردی شش اختراع ثبت کرد و دو اختراع خود را برای دانشکده برق شریف ارسال کرد. دو اختراع او بدلیل برجسته بودن بعنوان طرح ملی قابلیت اجرا داشت اما وقتی این موضوع با معاون اول رئیس جمهور مطرح شد به دلیل عدم چاپ مقاله این مسئله را رد کرد و نخبه برجسته‌ای با اختراعات فراوان ترفیع درجه نگرفت. دانشگاه‌ها، بنیاد نخبگان و . . . تعدا مقالات را مبنا قرار می‌دهند و اصلا معیار سنجش علم در کشور ما صحیح نیست. در واقع مقاله محوری بعنوان یک ساختار غلط عرصه را بر هر پیشرفت و نوآوری سد می‌کند.
دانشگاه باید به سمت خودباوری و خودکفایی حرکت کند
وی خاطر نشان کرد: هدف غرب عدم رشد و پیشرفت کشورهای اسلامی است و ما باید سعی کنیم در پارادایم فکری آن‌ها عمل نکنیم و با توجه به نیازهای اساسی کشور به دنبال ابتکار و نوآوری علمی باشیم. اگر تولید داشته باشیم آیا جامعه با این میزان فارغ التحصیل بیکار مواجه خواهد شد؟ البته نوآوری و تولید علم نیاز به زمان دارد و روند آن قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین نمی‌توان یک الگو و نسخه برای همه تجویز کرد. کیفیت مسئله مهمی است که باید بدان توجه نمود. جامعه دانشگاهی نباید منفعل باشد بلکه باید به سمت خودباوری و خودکفایی حرکت کند.