پدیده تشکیل گروهک های تکفیری، سلفی گری وطالبان دردهه های اخیر معضلی که نه تنها جهان اسلام بلکه دیگر کشورها را با خطرجدی روبرور کرده است یکی دیگر از خطرات ناشی از تفکر وهابیت، کشتن و قتل عام مسلمانان است، شاهد زنده و گویای این مدعا، قتل عام مردم طائف و حجاج ایرانی در حرم امن خدا، و از آنها وحشتناکتر قتل عام مردم (عراق و کربلا) در سال 1216 هجری بود که 150 هزار تن را به خاک و خون کشیدند و در کوچههای کربلا جوی خون راه انداختند جرم آنها این بود که عقیده باطل و خرافی وهابیت را نپذیرفتند، این گروه گمراه نام این جنایت هولناک را، جهاد فی سبیل الله و مبارزه برای نشر توحید گذاشتند، وهابیون که مسلمانان عصر ما را به 2 دلیل از مشرکان عصر جاهلیت بدتر میشمرند و با چنین قضاوت معلوم است که چه بر سر مسلمانان خواهند آورد؟ چه باید کرد؟
حافظ نیوز برای اطلاع بیشتر از این معضل اجتماعی، برای روشن شدن افکارعمومی با مسئول علمی پژوهش وفناوری سپاه ناحیه احمدبن موسی (ع) شیرازبه گفت وگونشست. سید حسام بوستانی در پاسخ به این پرسش چنین اظهار داشت: در چند دهه اخیر،جنبشهای سلفی معاصر و حرکتهایی که تکفیری یا جهادی نامیده میشوند، احیاء شدند این گروهها گرایش تکفیری داشته و با حکومتهایی که شریعت را اجراء میکنند، برخورد سیاسی و نظامی انجام میدهند.
وی با اشاره به اینکه در اندیشه سلفیها، روشهای عقلی و منطقی جایگاهی ندارد و تنها نص قرآن، احادیث نبوی و ادله مفهوم از نص قرآن برای آنها حجیت دارد، افزود:سلفیه رأی و قیاس رادر زمینههای عقیدتی نفی میکند و هرگونه کفر وگرایش را کفر و انحراف میداند و گرایشهای کلامی، صوفیگری و افکار فلسفی را بدعت تلقی میکند.
مسئول علمی پژوهش وفناوری سپاه ناحیه احمد بن موسی(ع) شیراز خاطرنشان کرد: سلفیه به عنوان یک جریان سیاسی عقیدتی از پشتوانه ایدئولوژیک طولانی مدت برخوردار است و باتوجه به این که سلفیها اکثراً پیرو مذهب حنبلی هستند و حنبلی ها اکثرا جذب تفکرات سلفی میشوند، بنابراین بین مذهب حنبلی که یکی از مذاهب اربعه اهلسنت است و اندیشه سلفی پیوندی ریشهدار برقرار است.
بوستانی تصریح کرد: مذهب حنبلی در جزیرةالعرب بیشترین پیروان را دارد اقلیتی نیز در سوریه و مصر پیرو این مذهب هستندونیز معتقدان به سلفیگری، عقاید خود را به احمد بن حنبل (241-164ق) نسبت میدهند. ابن حنبل به عنوان محدثی برجسته و پیرو طریقه اصحاب حدیث، با هرگونه روش تأویلی و تفسیر متون مخالف بود وبا بزرگان اصحاب رأی، سر ناسازگاری داشت.
وی ییان داشت: احمدبن حنبل مخالفت با سنت را بدعت میخواند و با «اهل الأهواء و البدع» موافق نبود. آنچه مسلم است احمد بن حنبل بیش از صد و پنجاه سال پیشوای عقاید سنتی – سلفی بود، اما به طور کلی، قشری بودن، متابعت از ظاهر کلام، خشک اندیشی، تعصب مفرط و دور افتادگی مکتب فقهی او از واقعیت زنده تاریخی و فاصله گرفتن از هر آنچه در اجتماع و زندگی روزمره بوی تازگی میداد، در مجموع، به سقوط و انحطاط این مذهب و کاهش طرفداران این فرقه منجر شد.
این مسئول اضافه کرد: پس از مرگ احمد بن حنبل، اندیشهها و افکار وی نزدیک به یک قرن معیار و سنت و بدعت بود تا این که عقاید وی و نیز سلفیگری تحت تأثیر انتشار مذهب اشعری به تدریج به بوته فراموشی سپرده شد.
بوستانی ابراز داشت: در قرن چهارم هجری، ابو محمد حسن بن علی بن خلف بهاری برای احیای سلفی گری تلاش کرد، اما در برابر شورش مردم کاری از پیش نبردو در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم، احمد بن تیمیه و سپس شاگرد وی، ابن قیم الجوزیه، عقاید حنبلیها را به گونهای افراطیتر احیاء کردند. محمد ابو زهره در بیان عقاید این نحله در کتاب تاریخ عقاید اسلامی مینویسد: «هر عملی که در زمان پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) وجود نداشته و انجام نمیشده است، بعدا نیز نباید انجام شود.
وی اظهارداشت: ابن تیمیه فقیه و متکلم حنبلی، از این اصل کلی سه قاعده دیگر استخراج و استنتاج کرد:هیچ فرد نیکوکار یا دوستی از دوستان خدا را نباید وسیلهای برای نزدیک شدن به خدا قرار داد؛به هیچ زنده یا مردهای نباید پناه برد و از هیچ کس نباید یاری خواست؛به قبر هیچ پیغمبر یا فرد نیکوکاری نباید تبرک جست و یا تعظیم کرد.
این مسئول خاطرنشان کرد: دومین شخصیت معروف و بارز سلفیه، ابنتیمیه است او با تألیفات گسترده خود، خدمت بزرگی به تدوین و نشر دعوت سلفی نمودو ابنتیمیه شاهد سقوط دولت عباسیان بوده و از آنجا که این دولت در پایان عصر خود در خدمت اهل حدیث بود، سقوط عباسیان ابن تیمیه را مصمم به حفاظت و حراست از تفکر اهل حدیث و بقول خود او میراث سلف کرد.
بوستانی تصریح کرد: ابن تیمیه در بین سلفیون جایگاه منحصر به فردی دارد و از او با عنوان شیخ الاسلام یاد میشود. ابنتیمیه به عنوان متکلم و مدافع متعصب مذهب حنبلی، با آزاد اندیشی و تأویل مخالف بود و لذا اقداماتش بیش از پیش باعث انحطاط و عقب ماندگی مذهب حنبلی شد.
وی بیان داشت: عصر ابن تیمیه، دوره انحطاط و تنزل تفکر فلسفی و استدلال منطقی و همچنین قرن روی آوردن به ظواهر دین و توجه سطحی به معارف خشک و مذهبی عنوان شده است و در واقع، در این عصر، فقها و متکلمان قشری بعضی مذاهب ـ مانند مذهب حنبلی ـ به عنوان دفاع از دین و عقاید خاص مذهبی خود، به توجیه اصول و فروع مذهب خود پرداختند و احیانا در این راه بر ضد علم و فلسفه به پا خاستند. ابنتیمیه یکی از کسانی بود که در دفاع از مذهب حنبلی به پا خواست. وی در دفاع از آن مذهب، با مذاهب دیگر اسلامی مبارزه کرد و عقاید خود را با هدف زنده کردن عقاید مذهب حنبلی را در بسیاری از کتابهای خود بیان کرد.» با مرگ ابنتیمیه، دعوت به سلفیگری و احیای مکتب احمد بن حنبل در عرصه اعتقادات عملا به فراموشی سپرده شد.
مفهوم شکل گیری سلفی گری و تاثیربرایران
بوستانی درمورد مفوهم شکل گیری سلفی گری وتاثیر برایران ابراز داشت:زندگی سیاسی در هر کشوری به شیوههای گوناگون تحت تاثیر شکافهای اجتماعی و نحوه صورتبندی آن شکافها قرار دارد. نوع و شمار شکاف های اجتماعی و نحوه صورتبندی یا ترکیب آنها، باعث تنوع جامعه شناختی کشورها میشودو برای شناسایی جامعه کشورهای خاورمیانه نیاز به شناخت بهتر گروهای قومی و مذهبی داریم، که در این روند ما ابتدا به شناخت یک جریان انحرافی به نام سلفی گری خواهیم پرداخت.
وی خاطرنشان کرد: یکی از جریان های انحرافی که در قرون میانی به تدریج در حوزه اندیشه و مذاهب اسلامی اثر گذاشت و خط فکری جدیدی را بنیان نهاد جریان سلفی گری است که در عصر اخیر نه به عنوان یک مکتب فکری خاص با یک سلسله اصول و فروع عقیدتی بلکه به شکل یک جریان گذشته گرای فکری با یک ساختار سیاسی ویژه شناخته می شود.
این مسئول تصریح کرد: مکتب سلفی به عنوان یک جریان در قرن چهارم هجری قمری شکل گرفت. سلفی ها اهل سنت بوده و از افکار احمد بن حنبل ریشه گرفته اند. آنان رو به افول نهادند تا در قرن دوازدهم قمری (١٧ میلادی) محمد بن الوهاب این اندیشه ها را بار دیگر در عربستان زنده کرد. با تاسیس پادشاهی آل سعود، این آئین به مذهب رسمی تبدیل شد. سلفی ها از اتباع مذهب حنبلی هستند ولی از تمام اندیشه های احمد بن حنبل پیروی نمی کنند.
بوستانی بیان داشت:سلفی گری در معنای لغوی به معنی تقلید از گذشتگان، کهنه پرستی یا تقلید کورکورانه از مردگان است، اما سُلَفیه (اصحاب السف الصالح) در معنای اصطلاحی آن، نام فرقه ای است که تمسک به دین اسلام جسته، خود را پیرو سلف صالح می دانند و در اعمال، رفتار و اعتقادات خود، سعی بر تابعیت از پیامبر اسلام(ص)، صحابه و تابعین دارند.
وی اضافه کرد:آنان معتقدند که عقاید اسلامی باید به همان نحو بیان شوند که در عصر صحابه و تابعین مطرح بوده است؛ یعنی عقاید اسلامی را باید از کتاب و سنت فراگرفت و علما نباید به طرح ادله ای غیر از آنچه قرآن در اختیار می گذارد، بپردازند.
مسئول علمی پژوهشی وفناوری سپاه ناحیه احمد بن موسی (ع) شیراز ابراز داشت: در خاورمیانه جدید که توسط رایس گفته شد، برای مهار و مقابله با رویکرد اسلام گرایی، ترویج اسلام سکولار از یک سو و تقویت سلفیگری و گرایش به مذاهب انحرافی و دستساز از سوی دیگر مورد توجه قرار گرفت، که نمونه های آن را در ترکیه، با رویکرد سکولاری، و عربستان و دیگر کشورهای خاورمیانه با رویکرد سلفی گری مشاهده می شود.
بوستانی اظهار داشت: سلفی گری در خاورمیانه می تواند باعث خطراتی برای امنیت ملی جمهوری اسلامی شود، که تهدایات ناشی از آن آینده هویت و قومیت و مذهب را در ایران به خطر می اندازد.
ایران تنها کشوری است که به طورقاطع دربرابرسیاست های غرب مقاومت می کند
وی تصریح کرد: ایران تنها کشوری است که به طور قاطع، در برابر سیاست های غرب و در رأس آن، آمریکا مقاومت می کند، به طوری که آمریکا سیاست های خاصی را در جهت افزایش تعارض ها و ناامنی در منطقه به ضرر امنیت ایران و در جهت منافع خود اتخاذ کرده است که به مواردی از آنها اشاره می کنیم:
جنگ روانی و تبلیغات علیه ایران و ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران که از دیدگاه غربی ها و حتی بعضی از کشورهای اسلامی همسایه، با نوعی افراطی گری اسلامی و روحیه ی براندازی رژیم های میانه رو همراه است. به نظر می رسد این اقدامات به منظور عقب نشینی ایران از موضع گیری های ارزشی در سطح بین الملل، کاهش نقش منطقه ای و بین المللی و ممانعت از الگوگیری دیگر ملت ها از ایران و فشار مضاعف بر جریانات ناب شیعی و اسلامی طرفدار جمهوری اسلامی و تضعیف کیان اسلام و تشیع صورت می گیرند. در این زمینه، آمریکا همواره سعی کرده است با اطلاق عناوینی همچون «تروریسم» و «بنیادگرا» ایران را در انزوا قرار دهد، و افکار عمومی را بر ضد آن تحریک کند.
این مسئول بیان داشت: توسعه ی نفوذ روز افزون آمریکا بر کشورهای همجوار، منطقه و جهان و ایجاد و تقویت حکومت های حامی سیاست های آمریکا، که به طور طبیعی در تقابل با منافع جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرند.
بوستانی اضافه کرد: توسعه ی نفوذ اسرائیل بر کشورهای همجوار، منطقه و جهان، حل مسائل فیما بین اسرائیل و جهان عرب و رو در رو قرار دادن حاکمیت های آن کشورها در برابر ایران به منظور ممانعت از دست یابی به اهداف و منافع خود و. دخالت و اعمال نفوذ غرب (آمریکا) به منظور ایجاد اختلال و تضعیف روند نزدیکی و اعتماد سازی ایران با کشورهای عربی منطقه ی خلیج فارس از طریق حمایت از طرح مسائل اختلاف انگیز همچون اشغال جزایر - به اصطلاح اماراتی.
وی افزود:گسترش پدیده های فرقه ای یا قومی فرامرزی که می تواند در گسترش تمایلات تجزیه طلبانه و مرزگریز درکشور مورد استفاده قرار گیرد.
رواج بی دینی، سکولاریسم، فرقه گرایی، سلفیگری و وهابیگری، پان ترکیسم، گسترش بودیسم و پروتستانتیزم که اینها از جمله چالش های رویارویی حوزه ی تمدن ایرانی هستند.
مسئول علمی پژوهشی وفناوری سپاه احمد بن موسی (ع) شیراز تصریح کرد:مسئولین جمهوری اسلامی نیز با توجه به سیاست های مربوط به منافع ملی و اقتدار کشور و جلوگیری از نفوذ سلفی گری و رواج بی دینی که آغازگر آن آمریکا و انگلیس است را مورد توجه قرار داده اند تا خواب بی امنیتی و هرج و مرج در ایران اسلامی را پریشان کنند.
عبدالغفور مصطفایی