مواجهه با تنگنای پر پیچ و خم و ترسناک شب اول قبر برای هر انسان زنده‌ای که به جهان آخرت و دنیای پر از مرگ اعتقاد دارد، وحشتناک و رعب‌آور است. دنیایی که نه تصور درستی از آن در دست است و نه می‌توان به طور کامل درباره شرایط آن نظر قطعی داد.
شب اول قبر، فشار قبر، حضور نکیر و منکر دو فرشته‌ی الهی که برای سوال و جواب بر میت وارد می‌شوند و عذابی که در این شب فرد به آن دچار خواهد شد همه و همه به راز آلود و مبهم بودن مرگ و دنیای پس از آن دامن می زنند.
حجت الاسلام و المسلمین علی سرلک، کارشناس و سخنران مذهبی در گفتگو با خبرنگار قرآن و عترت باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به وقایعی که در شب اول قبر اتفاق می افتد، گفت: شب اول قبر از زمان قبض روح و فوت هر انسان شروع می‌شود و آغاز این مسئله به زمان دفن فرد ربطی ندارد اما برای بازماندگان این تصور وجود دارد که شب اول قبر، شب اولی است که فرد را به خاک می‌‌سپارند.
وی افزود: افراد بسیاری هستند که در دریا غرق شده، در کوه مرده‌اند یا حتی بر اثر سقوط هواپیما به طور کامل جسمشان نابوده شده و قابل دفن نیستند لذا این افراد نیز از زمان جدایی روح از جسمشان شب اول قبر را تجربه خواهند کرد.
سرلک درخصوص مدت زمان شب اول قبر خاطر نشان کرد: زمان به طول انجامیدن شب اول قبر برای ما که محاسبه شمسی و قمری داریم یک تجلی دارد و برای فرد جان باخته که دیگر زمان ومکان از نظر او معنایی ندارد، جلوه دیگری دارد اما در روایات از فقدان وجود زمان پس از مرگ صحبت شده است.
آیا فشار قبر استخوان‌ها را خرد می‌کند؟
هر فرد پس از جدا شدن روح از بدن هم چنان به تعلقات دنیایی‌اش وابستگی دارد و دوری از اولاد و دوستان روحش را خواهد آزرد و غیر از دلبستگی‌های دنیای که هنوز روح را به خود وابسته نگاه داشته است، خیر و شر بودن اعمال انسان در دنیا نیز بر میزان و شدت فشار قبر موثر است.
حجت‌اسلام و المسلمین علی سرلک در رابطه با علت فشار قبر اظهار داشت: فشار قبر برای انسانی که می‌خواهد بر خدا وارد شود، نوعی نوازش است همانند تعابیر استفاده شده در نماز میت که بر فرد می‌خوانیم «هذا عبدک و بن عبدک نزل بک» خدایا این فرد بر تو نازل شده «و انت خیر منقول به» تو بهترین کسی هستی که هر فرد بر او وارد می‌شود.
وی عنوان کرد: فشار قبر به نوعی آماده‌سازی فرد برای ورود به بزرخ است لذا انسان های خوب نیز به خاطر اشتباهات دنیوی خود و برای این که طولانی بودن حضورشان در برزخ آنها را آزرده نکند، جان کندن سختی یا فشار قبر طاقت‌فرسایی خواهند داشت، همانند سعد بن معاض که به خاطر بدرفتاری با همسرش آن قدر فشار قبر شدیدی داشت که پیامبر اکرم(ص) صدای خرد شدن استخوان‌هایش را شنید.
این کارشناس مذهبی افزود: در مقابل، کافرانی که کارهای نیک داشته‌اند نیز مرگ راحت و فشار قبر کمی را تجربه خواهند کرد تا به نسبت به عمل خوب خود، با آرامش به برزخ رفته و نیکی آنها قبل از ورود به بزرخ تصویر و عدالت در حقشان اجرا شود.
چگونه شب اول قبر راحت‌تری داشته باشیم؟
در احادیث و روایات اعمالی برای کاهش فشار قبر عنوان شده که برخی از آنها توسط فرد در زمان حیات قابل اجراست و برخی دیگر را بازماندگان او باید انجام دهند.
حجت الاسلام سرلک در این رابطه تشریح کرد: هر فرد پیش از مرگ می‌تواند با انجام اعمال خیری هم چون نماز اول وقت، دائم الوضو بودن، صله رحم، صدقه دادن، دستگیری از مستضعفین و فقرا، مهربانی با اطرافیان و فرزندان خود و از همه مهمتر به یاد مرگ بودن از فشار قبر بر خود بکاهد.
وی گفت: بازماندگان نیز می توانند با خواندن تلقین هنگام دفن و تلاوت قرآن برای میت به خصوص توسط فرزندان صالح و پرداخت بدهکاری‌های مادی و معنوی او، به رهایی فرد از فشار قبر و سختی‌های شب اول قبر بکاهند.
آیات آسمانی که دلالت بر اتفاقات شب اول قبر دارند
حجت الاسلام سرلک با اشاره به آیاتی از قرآن که شب اول قبر در آنها مطرح شده، گفت: آیات متعددی در این زمینه وجود دارند که به صورت عینی درباره شب اول قبر صحبت می‌کنند یا در معنی و تفسیر مرتبط هستند.
وی افزود: آیه 100 سوره مومنون، آیه 169 سوره آل عمران، آیه 46 سوره مومن، آیات 28-29 و 32 سوره نحل، آیه 124 سوره طه و آیه 27 سوره محمد که در آن خداوند می‌فرماید «حال انها چگونه خواهند بود هنگامی که فرشتگان مرگ بر صورت و پشت انان می‌زنند و جانشان را می‌گیرند» از جمله آیاتی است که دلالت بر وجود شب اول قبر دارند.
این کارشناس مذهبی اظهار داشت: حضرت علی(ع) در رابطه با شب اول قبر می‌فرماید «همانا آن زندگی سخت و دشواری که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده، عذاب قبر است، که خداوند بر کافر 99 اژدها مسلط کند که گوشت بدنش را به دندان گزند و استخوان او را بشکنند و پیوسته بر سر او درآمد و شدند تا روزی که از قبر برانگیخته شود که اگر یکی از آنها اژدهایان در زمین بدمد هرگز زمین زراعتی نرویاند»
اما انسان مؤمن که به تکالیف شرعی خود و ترک محرمات عمل کرده و به لطف و مهربانی خداوند امیدوار است، نه تنها هراسی از مرگ ندارد بلکه به آن مشتاق نیز هست چرا که بر اساس وعده الهی فرد صالح و نیکوکار در سرای آخرت همنشین پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) خواهد بود و از نعمت های بی پایان الهی بهره مند می‌شود.
کسانی که با دیدگاه الهی، مرگ را گذرگاه حیات ابدی و باز شدن دفتر زندگی نوینی می‌دانند و باورشان این است که رحمت و مغفرت خداوند بی‌پایان است، به لطف و رحمتش امیدوار می‌گردند و هراسی از مرگ ندارد، چه آن که هر چقدر گناهان آنان بزرگ و زیاد باشد، با رحمت نامحدود خداوند قابل مقایسه نیست، پس با آب توبه آثار گناهان را شستشو می‌دهند و با بیم و امید زندگی می‌کنند، زیرا توبه‌کننده «محبوب» خداست.
